घरचं झालं थोडं ...

खरं म्हणजे हे खूपच वैयक्तिक आणि खाजगी आहे, अगदी माझ्या मनातील काही ... 

या आधी मी काहीजणांना सांगायचा प्रयत्न केला. पण त्यांना बहुदा मी सांगत असलेल्या घटना फारशा गंभीर वाटल्या नसाव्यात. कधी दुर्लक्ष केले गेले, तर कधी हे सगळे माझ्या मनाचे खेळ आहेत असे मला सांगण्यात आले. मग मी स्वसंवाद सुरू केला. त्याचा फायदा म्हणजे थोडाफार ताण कमी होत गेला, आणि काही वेळा त्या वेळच्या त्रासदायक परिस्थितीत मी कसे वागायला हवे? काय करायला हवे? हे माझे मला उमगत गेले. पण आता त्या प्रकारालाही मी कंटाळले आहे. म्हणून हा मार्ग पत्करला, माझ्या मनावरील ताण कमी करण्याचा एक प्रयत्न. इथे  माझ्या लिहिण्याकडे फारसे कुणाचे लक्ष जाणार नाही असेही  वाटते, म्हणून... 

मराठीत एक म्हण आहे -- "घरचं झालं थोडं आणि व्याह्यांनी धाडलं घोडं ". 

याचा अर्थ - घरी आधीच अडचणींचे डोंगर आहेत आणि त्यात कुणीतरी (अशी व्यक्ती ज्याला तुम्ही नकार देऊ शकत नाही) अजून अवघड, न पेलवणारी अशी जबाबदारी सोपवली. इथे व्याही शब्द वापरला आहे कारण भारतीय संस्कृतीत व्याही (मुलीच्या किंवा मुलाच्या सासरची मंडळी) फार महत्वाचे असतात. त्यांच्या घरी तुमची मुलगी नांदत असते. त्यांना दुखावले तर मुलीचे भवितव्य धोक्यात येऊ शकते. सुनेच्या माहेरच्यांना दुखावले तर मुलाचा संसार बिघडण्याची शक्यता असते. म्हणून व्याह्यांना कधी नकार दिला जात नाही, दुखावले जात नाही. ते म्हणतील तो शब्द शिरसावंद्य मानला जातो. 

माझी अवस्था अगदी तशीच झालेली आहे. सहन करता येत नाही आणि कुणाला सांगता देखील येत नाही.  कुणीतरी माझ्याकडे पाठवलेली ही घोडी मनमुक्तपणे उधळलेली आहेत. त्यांना अडविणारे, विचारणारे कुणीच नाहीत, आमचे घर जणू त्यांना आंदण दिलेले आहे, अशा आविर्भावात ती असतात. त्यांच्या या अनावर थैमानामध्ये माझ्या घराची आणि माझ्या प्रियजनांची वाताहत झाली आहे. 

*** 

सिंगापूर मध्ये आयुष्य खूपच सोपे आहे. शांततापूर्ण आणि सुखद आहे. 

पण काही काळापासून माझ्या या सुखाला ग्रहण लागले आहे की काय? -- असे वाटते आहे.

कसलीतरी अमंगळ छाया जाणवते आहे. तुम्हाला वाटेल ही असे का लिहिते आहे? 

पण हे काही माझ्या मनाचे खेळ नाहीत. काही अगोचर माणसे माझ्या घराचा मनसोक्त वापर करीत आहेत, मला न सांगता, न विचारता ... अगदी फुकट. 

त्यांना हव्या त्या पद्धतीने त्यांनी माझ्या घरातील अनेक वस्तूंचे परिवर्तन केले आहे. कुठलीही नवीन वस्तू या लोकांपासून सुरक्षित नाहीत. हे जे कोणी आहेत, ते आमचे कपडे, टॉवेल्स, अंथरूण, पांघरूण इ. बिनदिक्कत वापरतात. स्वयंपाक घर वाटेल तसे वापरून खूप घाण केले आहे. मी आवरायचे, साफ करायचे आणि ह्या उपटसुंभांनी घाण करायचे, असे सध्या चालू आहे. बाथरुम्सना तर अगदी सार्वजनिक स्वच्छता गृहाची कळा आणली आहे. त्यांना पाहिजे त्या वस्तूच मी विकत घ्याव्यात म्हणून ते माझ्यावर जबरदस्ती करतात. त्यांची संख्या जास्त असल्याने (त्यांचे एक नेटवर्कच आहे, असे म्हणले तर वावगे ठरणार नाही ) मी काहीच करू शकत नाही. मी विरोध केला तर मला स्वार्थी, असामाजिक अशा पदव्या दिल्या जातात. 

माझे कपडे, पर्सेस, बॅग्ज,चप्पल्स, शूज, घरी वापरायच्या स्लीपर्स (चप्पल), दागिने इतकेच काय अगदी अंतर्वस्त्रे देखील हे लोक त्यांना पाहिजे तशी आल्टर करून/बदलून घेतात. मी स्वच्छ धुऊन, घडी करून ठेवलेले माझे कपडे, टॉवेल्स इत्यादी, मला जेव्हा वापरायचे असतील, तेव्हा मळलेले आणि चुरगळलेले (कुणीतरी वापरलेले) आढळून येतात. माझ्या चष्म्याची फ्रेम बदलण्यापर्यंत या लोकांची मजल गेली आहे. माझे रोजच्या वापरातले सोन्याचे मंगळसूत्र, अंगठी, कानातले, बांगड्या या सर्वांचे आकार, डिझाईन या लोकांनी बदलून ठेवले आहे ( त्यातील जास्तीच्या सोन्याचे काय केले माहिती नाही). इतरही काही दागिन्यांचे रुपडे असेच बदलले गेले आहे, मला न सांगता, न विचारता. त्यामुळे गेली काही वर्षे मी दागिने वापरणेच बंद केले आहे. माझ्याकडे एक लहानशी चांदीची गणपतीची मूर्ती आहे, मी पुण्याहून येताना इथे आणली आहे. आणि चांदीचेच आसन आहे. त्या मूर्तीवर देखील कसल्यातरी रेघोट्या (कोरीव कामाच्या नावाखाली) ओढलेल्या आहेत. या गोष्टीचा मला रागच नाही, तर दु:ख देखील आहे. ती मूर्ती अनेक वर्षांपासून माझ्याकडे आहे.. अगदी मी पुण्यामध्ये राहात असल्यापासून. मी नवीन घर घेतले त्या वेळी ती मूर्ती विकत घेतली होती. आता तिचे रूपच पालटून टाकले आहे. चांदीच्या आसनाचा आकार खूप लहान केला आहे (त्यातली जास्तीची चांदी कुठे गेली माहिती नाही) आणि त्यावर देखील असेच काहीतरी कोरलेले आहे. तीच कथा चांदीचे निरांजन, वाटी आणि भांड्याची देखील आहे. लक्ष्मीचे नाणे देखील असेच (काही तरी कोरून) बदललेले आहे.  

हेअर स्टाइल आणि ब्युटी ट्रीटमेंटच्या नावाखाली मला अक्षरश: विद्रूप केले आहे. स्किन ट्रीटमेंटचे प्रयोगही माझ्यावर केले जातात. काही वेळा पायावर, हातांवर कापल्याच्या खुणा दिसतात. हातावर इंजेक्शन  दिल्या सारख्या असंख्य खुणा दिसतात. उदबत्तीचे  जळते टोक लागले की जसा गोल डाग दिसतो, तसे काही डाग माझ्या चेहऱ्यावर आणि इतर जागी अधून मधून दिसत असतात.  आणिकही बरेच प्रकार चालतात. त्यांचे प्रयोग होतात, आणि नुकसान माझे होते आहे. 

काही काळापूर्वी मी एक 'फिटनेस ट्रॅकर' उपकरण विकत घेतले होते. महिन्या दोन महिन्यांनी ते सापडेनासे झाले. जवळ जवळ वर्षभर ते नाहीसे झाले होते. काही महिन्यांपूर्वी अचानक मला माझ्या टेबलाच्या ड्रॉवर मध्ये दिसले, जो ड्रॉवर मी रोजच वापरते. ते चालू करून तपासले असता त्यातली माझी वैयक्तिक माहिती पूर्णपणे बदललेली होती. त्यात  रोजच्या चालण्याचे टार्गेट बदललेले होते (१५ हजार स्टेप्स), बाकीची माहिती अशी होती -- फीमेल (हे बरोबर आहे), वय वर्षे ३० (जे माझ्या वयापेक्षा पुष्कळच कमी आहे), उंची - १६५ सेमी ( जी माझ्या उंचीपेक्षा थोडी जास्तच आहे), वजन ४५ केजी (जे माझ्या पेक्षा पुष्कळच कमी आहे). अजूनही अधूनमधून ती माहिती तपासली असता, काही वेळा त्यात बदल आढळून येतो. 

माझे शिवणाचे मशीन आणि इतर साहित्य तर हे जणू त्यांच्यासाठीच आणले आहे अशा पद्धतीने वाट्टेल तसे  वापरतात. त्यात काही बिघडले, नादुरुस्त झाले तर दुरुस्ती मीच करते. या लोकांना फक्त (फुकट) वापरणे माहिती आहे. मी मध्ये क्रोशाचा स्कार्फ करत होते (विणत होते)... तर दरवेळी त्यात स्वतः काहीतरी विणकाम करून ठेवीत असत. माझे सगळे काम बिघडवून टाकले होते. सगळीकडे चित्र विचित्र नक्षीकाम करून, काय काय लिहून ठेवतात. (माझ्या एका पांघरुणावर आणि एका टेबलक्लॉथवर  निरनिराळ्या वनस्पती आणि त्यांची शास्त्रीय नावे लिहिली आहेत. माझ्या चष्म्याच्या फ्रेम वर देखील काहीतरी लिहून (कोरून) ठेवले आहे. माझ्या तुळशी बागेतून आणलेल्या, स्टील च्या भांड्यांवर देखील त्यांनी काही काही अक्षरे कोरली आहेत. चिनी मातीच्या, काचेच्या आणि लाकडी वस्तूंची अवस्था तर विचारायलाच नको. कापडी वस्तूंचे रंग, डिझाइन्स, आकार इ. काहींच्या काहीच करून ठेवले आहेत. माझ्या सर्व ओढण्या (दुपट्टे) कापून लहान (लांड्या) केल्या आहेत. आणि त्यातले धागे उपसून विरविरीत, जाळीदार आणि पारदर्शक  केल्या आहेत (चादरी, कपडे, शाली, स्कार्फ  इतकेच काय हातरुमालांचीपण साधारण तशीच  अवस्था आहे). त्यामुळे त्या नीट वापरता येत नाहीत. काहींवर विचित्र भरतकाम केले आहे तर सर्व ओढण्या, शाली, स्कार्फ इत्यादीना फॅन्सी गोंडे, झिरमिळ्या (टासेल) किंवा जरीच्या किनारी लावल्या आहेत (जे अतिशय वाईट दिसतंय). माझ्या काही कुर्त्यांवर बटबटीत भरतकाम करून टिकल्या लावल्या आहेत. माझ्या एका सुती साडीला, एका वितीपेक्षा रुंद, पिवळ्याजर्द जरीचे काठ लावले आहेत, तर एका रेशमी साडीचा मूळ रंग आणि डिझाईन बदलून, त्यावर मोठी मोठी पिवळ्या रंगाची नक्षी चितारली (छापली) आहे. एका गडद निळ्या रंगाच्या रेशमी साडीवर, शुभ्र रंगाच्या धाग्याने (रेशीम नाही) भरतकाम केले आहे... संपूर्ण साडीवर. पदरावर आणि काठावर देखील खूप ठसठशीत,भरीव असे भरतकाम केले आहे. एका रेशमी  (मला माझ्या मामा-मामीने दिलेल्या) साडीतील अर्धा मीटर पेक्षा जास्त भाग कापून तिथे भलत्याच रंगाच्या दोऱ्याने पिको केले आहे. तिचे काठ रुंद करून चंदेरी रंगाच्या जरी ऐवजी चकचकीत पिवळ्या रंगाची जर लावली आहे. काही साड्यांचे फॉल्स बदलले आहेत आणि त्यावर 'चांदुर ग्रुप' असे काही शिक्के आहेत. माझ्या नव्या, मी एकदाही न वापरलेल्या साडीवर लॉंड्री मार्क्स आहेत.  या लोकांचे काय काम असते माहिती नाही, परंतु आमच्या घरातील सर्व कापडी वस्तू .. अगदी चादरी, कार्पेट आणि लहान मोट्या टॉवेल्स पासून ते माझ्या साड्या आणि कपड्यापर्यंत.. त्यातील धागे उपसून विरविरीत आणि जाळीदार केल्या आहेत. चादरींवर इतके घाणेरडे नक्षीकाम करून मोठ्या मोठ्या चौकटी केल्या आहे. आणि सर्व चादरी कापून अगदी लहान केल्या आहेत, वापरातल्या आणि नव्या, एकदाही न वापरलेल्या देखील - मी त्या सर्व भारतातून, पुण्यामध्ये  विकत घेतलेल्या आहेत. आणि त्यातही त्या सर्व एकाच पद्धतीच्या नक्षीने चितारलेल्या आहेत. आधी तीन मोठ्ठाल्या काळ्या चौकटी आणि आत मध्ये नक्षी)  त्यातले जास्तीचे कापड काय केले माहिती नाही. आणि असे सगळे बदल, मॉडीफिकेशन्स करण्याकरता, त्यांना मला सांगण्याची अथवा विचारण्याची जरुरी सुद्धा वाटत नाही. अशा उद्दामपणाला काय म्हणायचे?  माझ्याबद्दलची तुच्छता?  की स्वतःबद्दलचा (अनाठायी) गर्व? 

माझ्या घरातील सर्व वस्तूंचे आणि माझेसुद्धा ट्रान्सफॉर्मेशन करू पाहणाऱ्या गटातील सदस्यांना जे आवडते तेच मला आवडले पाहिजे, चालले पाहिजे अशी जबरदस्ती माझ्यावर करण्यात येते आहे. मी एक भारतीय, मराठी, हिंदू, ब्राम्हण स्त्री आहे. वाट्टेल ते नवीन बदल स्वीकारू शकेन, इतकी तरुण देखील नाही. मला अशा प्रकारच्या फॅशनचे/पद्धतीचे  कपडे, केशरचना, मेकअप  चालतील की  नाही, याचा जराही विचार नाही?  त्यातले काहीजण  यावरून मला अति मागासलेली म्हणतात, समजतात. परंतु कपड्यांचा आणि विचार, समज, जाण, प्रगल्भता यांचा अर्थाअर्थी काय संबंध आहे?  ते मला समजत नाही. त्यांच्या आवडीचे,निवडीचे कपडे, दागिने मी वापरू लागले, त्यांच्याप्रमाणे केशरचना आणि चेहऱ्याची रंगरंगोटी करू लागले,  म्हणजे माझ्यात सुधारणा झाली,  असे ते समजणार आहेत का?  

आणि आश्चर्य म्हणजे या सर्व घटनाक्रमास परिचित असणाऱ्या (सो कॉल्ड) सभ्य, सुसंस्कृत, सुविद्य इत्यादी इत्यादी मंडळींना या चालू असणाऱ्या प्रकारात काहीच वावगे वाटत नाही. उलट मला तक्रार करण्याची सवय लागली आहे, ती बदलायला पाहिजे, माझ्या स्वभावात बदल व्हायला पाहिजे, मी माझे वागणे, बोलणे सुधारले पाहिजे --  असा सल्ला मला वेळोवेळी दिला जातो आहे. म्हणजे मला त्रास देणारे, माझे नुकसान करणारे मोकाट आहेत आणि त्यांच्याबद्दल तक्रार करते म्हणून मी वाईट? 

माझे घर, घरातील सर्व वस्तू, अनेक जण फुकट वापरतात. त्यांच्या वावरण्याने, आमचे घर वापरण्यामुळे आम्हाला होत असलेल्या त्रासाची त्यांना काहीच पर्वा नाही. इतका अहंगंड आणि दांभिकपणा असलेली माणसे, स्वतःला सर्जनशील (क्रिएटिव्ह), सामाजिक बांधिलकी जपणारे आणि समाजसेवक इत्यादी विशेषणे लावून घेतात. कुठलीही नवीन वस्तू विकत आणणे, म्हणजे नवीन मनस्ताप विकत घेण्यासारखेच मला वाटते. कारण आणलेली कुठलीही वस्तू अथवा कपडे  मला मूळ  स्वरूपात वापराताच येत नाही. त्यात वेळोवेळी अनेक बदल केलेले असतात (माझ्या अपरोक्ष). 

कुणीतरी व्यक्ती आहे म्हणे, तरुण, तरुणींना समाजोपयोगी कार्य करण्याकरता प्रेरणा देणे हे त्यांचे ध्येय आहे. तुमच्यात सामाजिक जाणीव असलीच पाहिजे. नसेल तर ती निर्माण व्हायला हवी. तुमच्याकडे असलेले सर्व काही इतरांबरोबर विभागून, वाटून घ्यायचे (शेअर करायचे), तसे न केल्यास तुम्ही स्वार्थी आहात. असा  प्रकार आहे. त्यांचाच असा काहीतरी प्रकल्प असावा (नक्की माहिती नाही, कारण मला कुणी विचारलेही नाहीये आणि कुणी सांगतही नाहीत), की बेघर लोकांना काही काळापुरते तुमचे घर वापरू द्यायचे. फक्त घर नाही तर इतर वस्तू, अगदी कपडे देखील.... शेअर करायचे म्हणे. आणि कौशल्य विकास करण्याकरता मुलांना जुन्या वस्तूचे रूपांतर नवीन प्रकारे करायला द्यायचे, "टाकाऊतून टिकाऊ प्रकल्प". पण या प्रकल्पात माझ्या अनेक वापरात असलेल्या आणि सुस्थितीत असलेल्या वस्तूंबरोबरच नव्या, एकदाही न वापरलेल्या, किमती वस्तूंची देखील आहुती पडली आहे. माझ्या वर्षानुवर्षे जपलेल्या किमती, रेशमी साड्यांची पार विल्हेवाट लावली आहे. मध्ये काही काळ असा होता, की कुठे बाहेर जायचे तर वापरण्याकरता माझ्याकडे जरा बरे, नीटनेटके असे कपडेच नव्हते. अजूनही परिस्थितीत काहीच फरक नाही. तयार विकत आणलेले, पुण्यातील शिंप्याकडून कडून शिवून घेतलेले किंवा मी स्वतः शिवलेले कपडे देखील विचित्र पद्धतीने आल्टर करून बिघडवून टाकले आहेत. त्यांची अवस्था अशी आहे, की मी ते वापरू शकत नाही. जुन्यातून नवीन तयार करण्याच्या नावाखाली त्यात वाट्टेल तसे बदल केलेले आहेत. आणि या "जुन्यातून नवे" प्रकल्पात माझ्या अनेक कोऱ्या, एकदाही न वापरलेल्या कपड्यांचा, वस्तूंचा देखील समावेश (मला न विचारता) केलेला आहे. शनिवारी आणि रविवारी या लोकांना आमचे घर वापरता यावे, म्हणून आम्ही दोघे दिवसभर बाहेर कुठेतरी उगीचच वेळ घालवीत असतो. आमचे घर वापरणारे अतिशय निष्काळजीपणे वापरतात. साहजिकच आहे, फुकट मिळालेल्या वस्तूंची किंमत कळत नाही. काही नुकसान झाले तर माझे होते, त्यांचे चारचव्वल देखील खर्च होत नाहीत. आणि अशाच फुकटयांकडून मला चिकट, चिक्कू, चिक्की इत्यादी नावे देण्यात आली आहेत (मी विरोध करते म्हणून).  आमचे घर वापरल्याबद्दल, त्यांना जराही कृतज्ञता नाही. वापरलेले घर नीट आणि स्वच्छ करून जावे एव्हढीही सभ्यता त्यांच्याकडे नाही.

ठरवले तर सांगण्यासारख्या अजून भाराभर गोष्टी आहेत. आजवर आर्थिक नुकसान तर खूप झाले आहेच, आणि मनस्ताप सुद्धा. या सर्व प्रकारामुळे माझे कुटुंब एक प्रकारच्या दहशतीखालीच जगते आहे. कारण आम्ही विरोध करू शकत नाही. आणि घर सुरक्षित नसल्याने मनस्ताप खूपच होतो. मला उच्चं रक्तदाबाचा त्रास सुरू झाला आहे. आणखीही काही आजार आहेत, ज्यांच्या बद्दल मी इथे लिहू शकत नाही. गेल्या १० १२ वर्षांमध्ये माझी अनेक आजारपण झाली आहेत, विशेषतः गेल्या ६ -७ वर्षात तर माझ्या प्रकृतीच्या सतत तक्रारी असतात. महिना महिनाभर माझी आजारपणे चालतात. मला काहीही आजार नाही, औषधे चालू नाहीत अशी परिस्थिती  गेल्या काही वर्षात फारच अभावाने होती. दोन वेळा  तर मला न्यूमोनिया झाला असावा असे डॉक्टरांना वाटत होते, म्हणून एक्स-रे काढायला सांगितले होते. माझ्या घरातील वातावरण आणि माझी मनस्थिती अतिशय वाईट झालेली आहे. माझ्या कुटुंबातील अन्य सदस्यांना देखील त्रास होत असणार, पण ते सुज्ञपणे बोलत नाहीत. मला मात्र तसे वागणे जमत नाहीये. आमची आणि आमच्या घरातील ही  परिस्थिती माहिती असूनही, आमच्या घरात उपद्व्याप करणारी मंडळी थांबायला तयार नाहीत. त्यांचा स्वार्थ इतका प्रखर आहे, की आम्हाला होत असलेल्या त्रासाची, आमच्या नुकसानीची त्यांना जराही पर्वा नाही... लाज तर नाहीच नाही. 

मी सिक्युरिटी कॅमेरा विकत घेतला आहे, पण माझ्याच घरात कॅमेरा लावणे मला ठीक वाटत नाहीये. आणि त्यात हे उच्छादी प्राणी पकडले गेले, तरी उपयोग काय? त्यांना शिक्षा कोण आणि कशी करणार? कुणाकडे मदत मागावी? हे मला कळत नाहीये, कारण चालू असलेला सगळाच प्रकार अतिशय विचित्र, विकृत आणि किळसवाणा आहे. सिंगापूरचे पोलीस प्रामाणिक आणि कर्तव्यदक्ष आहेत. पण माझ्या या त्रासात ते काय आणि कशी मदत करू शकतील?  हे मला समजत नाही. म्हणून मी अजून तरी तक्रार केली नाही. माझे पती दिवसभर कार्यालयीन कामामध्ये व्यस्त असतात, आणि मी असे काही सांगितले की त्यांना अजून त्रास होतो. मी शक्यतो न बोलण्याचा प्रयत्न करते, पण माझी सहनशक्ती आता संपली आहे. 

असो...