बाई गं.ऽऽऽ बाई गं!

स्त्री जन्मा ही तुझी कहाणी

हृदयी अमृत नयनी पाणी ...

वगैरे काव्ये सर्वांना ऐकून चांगलीच ओळखीची झालेली आहेत. स्त्री बद्दल जाहीरपणे बोलताना मायमराठीचे सर्व अलंकार झगमगत  असतात. स्त्रियांना अनेक सुंदर विशेषणे बहाल केली जातात. वत्सल्यमूर्ती, करुणामयी, माऊली, मूर्तिमंत सात्विकता आणिक काय अन् काय. स्त्री बद्दल बोलताना असेच बोलायची पद्धत आहे. परंतु प्रत्यक्ष परिस्थितीत हे असले उदात्त, पवित्र, सुंदर वगैरे काहीही नसते बरं का. डोळे उघडून नीट पाहिले आणि कान देऊन नीट ऐकले की कळते स्त्री जातीचे केले जाणारे उदात्तीकरण पोकळ आहे.

स्त्री म्हणजे कुणी देवी, देवता नाही हे मान्य केले की बरेचसे प्रश्न निकाली निघतील. आदर्श स्त्री कशी असावी या बद्दल काही पूर्वापार चालत आलेल्या कल्पना आहेत. संस्कृती, परंपरांच्या नावाने त्या जोपासल्या जातात. कितीही आधुनिक, उच्चशिक्षित वगैरे असलेल्या घरांमध्ये देखील स्त्रीविषयक काही प्रतिमा जपलेल्या असतात. "माझी आज्जी फार सोशिक, माझ्या आईने खूप कष्ट केले, माझ्या पत्नीने तिच्या इच्छा बाजूला ठेवून घराला महत्त्व दिले..." इत्यादी वाक्ये हरघडी ऐकवली जातात. स्त्रियांच्या त्यागाच्या कथा सांगितल्या जातात आणि हे ऐकणाऱ्या पुढच्या पिढीतील स्त्रियांनी तोच कित्ता गिरवला पाहिजे अशी अपेक्षा बाळगली जाते. अशा अपेक्षांची पूर्ती करणारी स्त्री आदर्श असते आणि तसे न करणारी स्त्री ही स्त्री जातीला कलंक समजली जाते. आणि अशा अपेक्षा करणारे फक्त पुरुष नसतात तर स्त्रियाही तीच समजूत बाळगून असतात. किंबहुना स्त्रिया या बाबतीत जरा जास्तच कट्टर असतात.

स्त्री ही स्त्रीची शत्रू आहे हे त्रिवार सत्य आहे. स्त्रिया या जास्त छळवादी असतात. आता जमाना बदललाय, आधुनिक साधने उपलब्ध आहेत, स्त्रियांना घराबाहेर जाणे आता तितकेसे अवघड राहिले नाही. कुणाला वाटेल झालीय की प्रगती..  स्त्रिया आता नवीन फॅशन चे पोषाख करतात, मोबाईल फोन, कंप्युटर वापरतात, वाहने चालवतात... पंचवीस वर्षांपूर्वी असे काहीच नव्हते. बदल झालाय पण काही अपवाद वगळता फक्त वरवरचा, पोषाखी. स्त्रियांची मानसिकता अजून तीच आहे. कुटुंबप्रमुख पुरुषच असणार, नोकरी करणाऱ्या स्त्रीने तिची कमाई पतिदेवांच्या हाती सुपूर्द करणे अपेक्षित असते. आणि  बहुसंख्य स्त्रियांना यात काही गैर आहे असे वाटत नाही. स्त्रीने स्वत: साठी काही कारणे हे तितकेसे बरे समजले जात नाही. स्त्रियाच या बाबतीत अग्रेसर असतात "काय तरी बाई हिचे वागणे? शोभते का?" अशी कुजबूज ऐकू येते. "स्त्री ही क्षणाची पत्नी आणि अनंत काळाची माता असते." वगैरे फडतूस वाक्ये उगाळली जातात. खरे तर स्त्रीचे आयुष्य हे तिचे नसतेच मुळी, त्यात अनेक वाटेकरी असतात. 

असे असले तरी अनेक स्त्रिया आदर्श वर्तन करण्यात मग्न असतात. त्यांना घरातले आणि आजूबाजूचे लोक प्रोत्साहन देत असतात. अशा कौतुकाची नशा चढते की काय कोण जाणे? पण त्या स्त्रिया पण आदर्श वागणूक नसलेल्या स्त्रियांची निंदा नालस्ती करतात. आणि कुणाची अशी निंदानालस्ती करणे, ते देखील त्या व्यक्तीच्या अनुपस्थितीत, हे आदर्श वर्तन नाही हे त्यांच्या लक्षातच येत नाही. स्त्रिया आता (म्हणे) स्वतंत्र आहेत. त्यांचे वेगवेगळे गट असतात, संघटना असतात . हे चांगलेच आहे. "एकी हेच बळ" हे खरे आहे. ज्यांना खरोखर चांगले काम करायचे आहे अशा काही संघटना आहेत पण काही वेळा अशा संघटित स्त्रिया फार धोकादायक होतात... हा माझा अनुभव आहे.

संघटनेतील स्त्री ही कायम पीडित आणि बिच्चारी असते. तिच्या तक्रारी या खऱ्या असतात. लबाडी, खोटेपणा, कांगावखोरपणा इत्यादी अवगुणा पासून अशा स्त्रिया दूर असतात कारण त्या संघटनेच्या सदस्या असतात. संघटनेतील स्त्री ज्यांच्याबद्दल तक्रार करेल त्यांच्या पाठीमागे सर्व संघटना हात धुवून लागते (मी हे सरसकट सगळ्यांबद्दल लिहीत नाहीये, काही आदरणीय अपवाद आहेत, हे त्यांना लागू होत नाही). खरे खोटे तपासण्याची तसदीदेखील त्या घेत नाहीत हे विशेष.

मी अनेक वर्षांपासून अशा स्त्रियांच्या त्रासाने वैतागलेली आहे. या स्त्रिया त्यांना कष्टकरी, कुशल कामगार, कलाकार वगैरे म्हणवतात. त्या गरीब आणि गरजू असतात. सगळ्यात महत्वाचे म्हणजे त्यांच्या पाठीमागे कुणी संघटना अथवा समाजसेवक किंवा कुणीतरी समाजात बऱ्यापैकी प्रभाव असलेल्या व्यक्ती असतात. माझ्या मागे लागलेल्या स्त्रियांनी गेली काही वर्षे माझे आयुष्य बरबाद केले आहे. माझे घर, घरातील माणसे यांच्यावर त्या जबरदस्ती करतात. त्यांना हवे तेच मी करावे म्हणून मला त्रास देतात. माझ्या कपड्यांपासून दागिने, भांडी, चादरी, घरातील फर्निचर यावर मनसोक्त हात साफ करतात. त्यांच्या जोडीला काही शिंपी, न्हावी, मेकअप करणारे इत्यादींनी धुमाकूळ घातला आहे. खरे तर या सगळ्यांवर बहिष्कार घालायला पाहिजे. कारण त्यांच्या कल्पना अत्यंत विचित्र काहीशा विकृत आहेत.  त्या ओंगळ कल्पनांचे  माझ्यावर प्रयोग करतात. गेली काही वर्षे माझ्याकडे वापरायला नीटसे कपडे नाहीत आणि याचे कारण माझ्याकडे पुरेसे पैसे नाहीत हे नाहीये. मी आणलेला प्रत्येक कपडा (अगदी अंतरवस्त्रा पासून सर्व) या तथाकथित शिंप्याच्या भक्षस्थानी पडलेला आहे. दुसऱ्याची वस्तू, कपडे हे लोक बिनदिक्कत परवानगी न घेता वापरतात. माझ्या सर्व चांगल्या दर्जाच्या वस्तूंची विल्हेवाट लावली आहे. पण तरी तक्रार करण्याची मला परवानगी नाही. लगेच माझ्यासमोर गरजूंना मदत करणे किती उदात्त आहे, आणि असे न करणारी तू किती स्वार्थी आहेस? इत्यादी राग आळवले जातात. असे करणारी पोर पोरी आचरट आहेत आणि त्यांच्या आईवडिलांची कमाल वाटते. त्यांनी निर्माण केलेली प्रजा दुसऱ्यांच्या घराचे वाटोळे करते आणि हे मायबाप त्याचे कौतुक करतात? म्हणजे निर्लज्ज नक्की कुणाला म्हणावे? हे करणाऱ्या आणि करवणाऱ्या समाजसेवक, कौशल्य विकासकांची घरे मात्र सुरक्षित आहेत. माझ्या कुठल्याही वस्तूवर, कपड्यावर माझा हक्क चालत नाही. अनेक बेशरम मंडळी बिनदिक्कत त्याचे वाटोळे करतात. अनेक स्त्रिया, (स्वतः ला उगीचच कलाकार, कुशल वगैरे समजणारी) बेअक्कल पोर पोरी आणि रिटायरमेंट नंतर फावल्या वेळात जमले तर (इतरांना) सुधारण्याचा ठेका घेतलेली काही ज्येष्ठ मंडळीं यांनी माझे जिणे त्रासाचे केलेले आहे. या संघटित समुदायाच्या दहशतीखाली गेली काही वर्षे मी जगते आहे. त्यांनी त्यांच्या करामतींनी मला मनस्ताप तर अतोनात दिला आहे आणि माझ्या आरोग्याला धोका उत्पन्न केला आहे. माझे काही बरे वाईट झाले तर या सर्वांना दोषी समजून शिक्षा द्यायला पाहिजे. यातील काही सदस्य माझे घर दिवस रात्र कुरतडतायत.. बिनदिक्कत . त्यांना विरोध करण्याची हिम्मत कुणाकडेही नाही.  माझे घर म्हणजे त्यांचे हक्काचे ठिकाण झाले आहे. वाट्टेल त्या वस्तू ते उचलून नेतात पण तरीही ते चोर नाहीत. ते फक्त गरजवंत आहेत. 

कलेच्या नावाखाली नुसता हैदोस चालू आहे. नुकत्याच मी काही चादरी विकत घेतल्या तर या दुष्टानी त्यावर स्वत:च्या  कलेचे(?) बटबटीत आणि हिडीस प्रयोग करून त्याची विल्हेवाट लावली आहे. त्यांना कुणीतरी सांगणे गरजेचे आहे की रंगांचे खराट्या सारखे फरकाटे ओढणे याला कला म्हणत नाहीत. कापडावर रिकामी जागा दिसली की यांचे हात वळवळू लागतात. मिळेल त्या रंगाने सुचेल, जमेल तो आकार ते चितारतात. काही चादरी आणि कपडे तर इतके ओंगळ केले होते जे वापरणे अशक्य होते. या लोकांना काही सुबक, सुंदर निर्माण करता येत नाही पण असलेल्या चांगल्या वस्तूंचे विद्रुपीकरण मात्र जमते. मी नुकतेच एक कापड विकत घेतले त्यावर या मंडळींनी पांढऱ्या  रंगाचे हिडीस आकार चितारले आहेत आणि मोठ्ठाली फुले काढून त्यावर विकृत लाल रंगांचे ठिपके दिले आहेत. माझे झालेले नुकसान कोण भरून देणार? आर्थिक नुकसान तर आहेच पण मला होत असलेल्या मनस्तापाचे काय? गेली कित्येक वर्षे माझे कौटुंबिक आयुष्य उध्वस्त केले आहे त्या नुकसानाची भरपाई त्यांना या जन्मी करणे शक्य नाही कारण त्यांची ती लायकीच नाही. दुसऱ्याची आंतरवस्त्रे आल्टर करून वापरणाऱ्यांकडून काय अपेक्षा करणार? 

मी जिथे जाईन तिथे या बाया माझ्या मागे येतात, येताजाता पाचकळ कॉमेंट्स करतात, मला पाहिजे त्या वस्तू मिळू देत नाहीत. त्यांची बरीच दहशत असावी कारण सगळे त्यांचे म्हणणे ऐकतात. या बायका, पुरुष, ज्येष्ठ चांगलेच रिकामटेकडे असावेत.  म्हणतात ना, "रिकामे मन म्हणजे सैतानाचा कारखाना" या मंडळींकडे पाहून त्यातील यथार्थता पटते.

या मंडळींचे आई वडील कसे असतील याचे कुतूहल वाटते. हे असे कसे संस्कार यांच्यावर केले गेले असावेत की ज्या योगे दहशत निर्माण करून दुसऱ्याचे घर आणि वस्तू फुकटात, सुखेनैव वापरण्यात त्यांना काहीही गैर वाटत नाही?

माझ्या घरी अनेक वर्षांपासून एक तांब्याची कळशी आहे. खरे तर ती माझ्या पतीच्या, (साताऱ्याच्या) आज्जीची  आहे. इ.स.१९९९ मध्ये आमचे एकत्र कुटुंब विभक्त होऊन मी वेगळ्या घरी रहाण्यास गेले. त्या वेळी मी ती कळशी माझ्याबरोबर नेली तर चालेल का ? असे विचारले. आणि माझ्या सासूबाईंनी ती मला दिली होती. छान सुबक आकाराची ती कळशी मला खूप आवडते. अधूनमधून चिंचेने घासून मी तिला लखलखीत ठेवीत असे. 

या वर्षी मी पुण्यात आले आणि काही दिवसांनी, दर आठवड्याला एक दिवस पाणी कपात होणार असे कळले. थोडेफार पाणी भरून ठेवावे म्हणून मी ती कळशी काढली आणि धक्काच बसला. त्याचा आकार बेढब केला आहे. तळाच्या बाजूने भोवऱ्या सारखा निमुळता केला आहे त्यामुळे ती जमिनीवर ठेवताच येत नाही. कळशीचे आधीच लहान असलेले तोंड अजून लहान करून त्याला जाड पितळेच्या दोन कड्या प्रमाणे केले आहे. कळशीचा वरचा भाग उभट त्रिकोणी केला आहे त्याला देखील पितळेचे कडे केलेले आहे. खूप गरम केल्याने पूर्ण कळशीचा रंग काळसर केलेला आहे. तांब्याचा लाल रंग नावालाही दिसत नाही. आणि त्यावर असलेली नक्षी नाहिशीच झालेली आहे. तेच मी आणलेल्या मातीच्या माठाचे पण केले आहे. वरचा भाग उभट आणि खालचा भाग भोवऱ्या सारखा. इतके दिवसात एकदाही मला गार पाणी मिळू शकले नाही कारण मी बाहेर गेले (माझी आई आजारी असल्याने मला रोजच तिच्याकडे जायला लागते आहे सध्या) की ही टुकार मंडळी काहीतरी बिनडोक प्रयोग करत असतात.

माझ्या एका चांगल्या सतरंजीची त्यांनी लावलेली विल्हेवाट मी बघते आहे. भरपूर लांब, रुंद आणि जाड अशी ती सतरंजी आहे. होती म्हणायला पाहिजे कारण तिची सगळी रयाच घालवली आहे या प्रयोगशील जनतेने. त्यातली सुते उपसून दोन्ही बाजूला येडपटासारख्या झिरमिळ्या केल्या आहेत. त्यांना तेव्हढेच जमते. साडी, ओढणी, चादरी, गालिचे, सतरंजी सगळीकडे तेच... त्यात आधी नसलेला पिवळसर गंजा सारखा रंग मिसळला आहे. आणि लांबी मध्ये दोन्ही बाजू कापून सतरंजी अरुंद केली आहे आणि जाड दोरखंडासारख्या दोन्ही बाजू शिवल्या आहेत. सतरंजी जमिनीवर सपाट न राहता दोन्ही बाजूने जाड आणि किंचित उचलल्यासारखी दिसते. येता जाता त्यात पाय अडखखळण्याची भीती वाटते. सतरंजी खूप जाड अगदी गालीच्यासारखी होती. त्यातली सुते उपसून पातळ केली आहे. आणि ती बरीच वापरली असावी, कारण त्यावर असंख्य डाग पण दिसतायत. 

 हे सगळे उपद्व्याप करणाऱ्यांना कुणी अडवू शकत नाही का? या पुण्यात सध्या जंगलराज चालू आहे का? माझे घर देखील सुरक्षित राहू शकत नाही?  या दादागिरी करणाऱ्या बाया ठरवणार का? की मी कपडे कसे वापरायचे? माझ्या घरातील चादरी उशा कशा असायला पाहिजेत. इतकेच काय मी खाण्या पिण्याच्या काय वस्तू आणते यावर देखील त्यांची नजर? मी आणलेल्यातले थोडे थोडे लांबवतात येताजाता? माझी चष्म्याची फ्रेम, माझे केस, मी कुठले क्रीम वापरायचे? सारे काही या टुकार, रिकामटेकड्या बाया ठरवणार? या बायांना त्यांच्या घरी कुणी विचारीत नसावे म्हणून माझ्या मागे ज्यात त्यात नाके खुपसत हिंडत असतात. कुठली आचरट संघटना आहे ही? आणि कुणाच्या आशीर्वादाने इतकी निर्ढावलेली आहे? गेली कित्येक वर्षे घरीदारी त्यांचा छळ मी सोसते आहे. पण एक खात्री आहे, आत्ता संख्येच्या जोरावर माझे आयुष्य नरक करणारे त्यांच्या पुढच्या, मागच्या पिढी सकट बरबाद होतील. तेव्हा त्यांच्या भुक्कड कलेची माझ्या घराला लागलेली कसर  नाहीशी होईल. पण तोवर मला कुणी मदत करेल असे काही वाटत नाही. मोठ्या मोठ्या गर्जना करून पोकळ बाता मारणारे, फक्त बोलाची कढी उकळून बोलाचाच भात शिजवणार.

***

जे जे उत्तम ...

आजची नवी पिढी फार फार विचारी आहे. भविष्यवेधी दृष्टिकोन असलेली अशी तरुण मुलामुलींची टोळकी पाहिली की सगळेजण स्तुतीसुमने उधळतात. जुन्या पिढीच्या संकुचित मनोवृत्तीचा त्यांनी केव्हाच त्याग केला आहे. माझे घर, माझे कुटुंब, माझे आयुष्य या संकल्पना त्यांच्यासाठी त्याज्य आहेत. "हे विश्वची माझे घर.." हे तत्वज्ञान त्यांनी आपलेसे केलेले आहे. 

जे जे उत्तम - उदात्त उन्नत । महन्मधुर ते ते  ।।

अशा तत्त्वज्ञानाने भारलेले लोक आहेत. मी उत्तम तेच बोलेन, माझे विचार नेहमीच उदात्त असतील आणि मी नेहमीच उन्नत तेच कार्य करेन अशी जणू या सर्वांनी शपथच घेतली आहे. अहोरात्र ते फक्त दुसऱ्या कुणाला कशी आणि किती मदत करता येईल याच विचारात गर्क असतात. त्यांची प्रत्येक कृती समाजहितासाठीच असते. स्वार्थाचा लवलेशही अशा समाजसेवी मंडळींच्या मनामध्ये नसतो. त्यांच्या अशा महान विचारांचा परीसस्पर्श ते माझ्यासारख्या स्वार्थी आणि संकुचित मनोवृत्तीच्या व्यक्तींना घडवतात. कारण तेच.. माझी वाईट विचारांपासून सुटका होऊन इतरांची सेवा करण्याच्या पुण्यदायी कार्यात सहभागी व्हावे ज्या योगे माणूस म्हणून माझी उन्नती व्हावी असा एकमेव उदात्त हेतू. 

"शेअरिंग इज केअरिंग, मिनिमालिस्ट जीवनपद्धती, कोलिव्हिंग, सामाजिक कर्तव्य" इत्यादी संकल्पनांची मला ओळख व्हावी म्हणून ते समाजसेवक सतत प्रयत्नशील असतात. माझ्या घरात सर्व सुखसोयी असताना त्याचा उपभोग फक्त मी आणि माझ्या कुटुंबीयांनी घेणे योग्य नाही. अनेक विद्यार्थी आहेत, नोकरदार आहेत, कौशल्य विकास किंवा कलेची साधना करण्याकरता आलेले लोक आहेत त्यांना मी माझे घर वापरायला देणे माझे कर्तव्य आहे. तसे न केल्यास माझी स्वार्थी वृत्ती दिसून येणारच. माझे घर वापरू पाहणारे लोक काही निराधार, बेघर वगैरे नाहीत बरं का. त्यांना त्यांची घरेदारे आहेत ( ते ती घरे कुणाबरोबर शेअर करतात का माहिती नाही) पण त्यांच्या कार्याला सोयीस्कर नाहीत हो. आता हेच बघा ना... माझ्या घरात इतकी सारी मंडळी सुखेनैव वावरतात.. पण त्यामुळे स्वच्छतेचा बोजवारा उडतो त्याचे काय? माझ्या घरी काहीपण चालून जाते पण असे त्यांच्या घरी कसे चालेल? इतक्या सगळ्या तऱ्हेवाईकांच्या वावरण्याने माझ्या घराची अगदी रेल्वे स्टेशनवर असलेली वेटिंगरूम झालेली आहे. कुणीही यावे प्रातर्विधी उरकावेत,आंघोळीपांघोळी कराव्यात, खाणेपिणे करावे, झोप काढावी. टी.व्ही, कंप्यूटर, मोबाईल फोन वापरावेत, माझ्या घरातले टॉवेल्स, रुमाल, सपाता इतकेच नाही तर कपडे, प्रसाधने देखील वापरावेत (कारण घरून निघताना उगीच या सगळ्या सामानाचे ओझे कशाला बाळगायचे? माझ्या घरात सगळे असतेच ना?) जरूर पडली तर माझ्या कपाटाचे कुलूप (डुप्लिकेट किल्ल्या वापरून) उघडावे आणि त्यात ठेवलेल्या पर्स मधल्या थोड्याफार बंद नोटा घ्याव्यात काही नाणी उचलावीत. आता इतकेसे घेतले तर त्यामुळे माझे फार काही नुकसान तर होत नाही ना? आणि म्हणतात ना, "वाटून घेतल्याने धन वाढते". 

मला दानधर्म करण्याची आयती संधी ते उपलब्ध करून देतायत हे माझ्यावर त्यांचे उपकारच आहेत ना? लोकसेवेचे पुण्य मला लाभते, तो तर माझा फायदाच आहे. त्याकरता थोडीफार गैरसोय सहन करावी लागली तर त्यात तक्रार करण्यासारखे आहे काय? मी, माझे , माझ्यासाठी अशा संकुचित विचारांनी मी आत्मिक उन्नतीपासून वंचित राहते आहे. मला माझ्या या अज्ञानाच्या गर्तेतून बाहेर काढण्याकरता हे सारेजण सरसावले आहेत. 

माझ्या घरातील प्रत्येक वस्तू या लोकांनी हाताळलेली आहे. आणलेल्या वस्तूचे मूळ रूप पार बदलून टाकले आहे. त्याला निरनिराळे (व्हल्गर) आकार, रंग, रूप दिलेले आहेत. मी माझ्याकरता खरेदी केलेल्या वस्तू हे लोक आपुलकीने वापरतात, त्यात त्यांना हवे तसे बदल करतात. माझे घर आणि घरातल्या वस्तू त्यांना त्यांच्याच वाटतात. माझी आवड निवड काही उच्चं दर्जाची नाही, मी अडाण्यासारखी काहीच्या काही वस्तू खरेदी करते.. मग हे कुशल कारागीर पुढे सरसावतात. त्यांचा हेतू महान असतो. मी खरेदी केलेल्या वस्तू आपल्याकरता आहेत असे मानून ते त्यांची नव्याने जडणघडण करतात.. मग त्यावर आपले सही शिक्के उमटवतात. आपल्या मागून येण्याऱ्या पुढच्या बॅचला त्या वस्तू नीट वापरता याव्यात म्हणून त्यावरच सूचना लिहून ठेवतात. किती ती दूरदृष्टी? इतरांच्या सोयीचा विचारच ते करत असतात ना? 

मला कसे कपडे वापरावेत ते समजत नाही. त्यामुळे टेलर मंडळी माझ्याकरता त्यांचे कौशल्य पणाला लावतात. माझ्या नव्याकोऱ्या कपड्यावर आल्टरेशन क्लासेस चालवले जातात. त्यात काहीवेळा माझे कपडे दुसऱ्याच कुणाच्या तरी मापाचे होतात (चुकून बरं का) मग आता ते माझ्या उपयोगाचे नाहीत म्हणून कुणालातरी वापरायला देतात... वाया कशाला घालवायचे काही ? सस्टेनेबल लाइफस्टाइल का काही तरी म्हणतात बाई ..  मला काही ते समजत नाही, मी काही त्यांच्याप्रमाणे स्मार्ट नाही. 

इथे आजकाल अनेक स्वयंसेवी समाजसेवा करणारे गट कार्यरत असतात. ते गरजूंना 'सर्वकाही' उपलब्ध करून देतात. आता ते 'सर्वकाही' आकाशातून पडत नाही ना? त्याकरता त्यांना माझ्या घराचा वापर करावा लागतो.. केवळ निःस्वार्थ हेतूसाठी. गरजूकरता कपडे, विश्रांतीची जागा, अल्पोपहार, थोडेफार मनोरंजन, कलासाधना आणि कौशल्य विकासाकरता जागा आणि साधने इत्यादी सर्वकाही माझ्या घरातून त्यांना मिळते. या सर्व गुणीजनांच्या अस्तित्वाने माझे घर, मंदिर झाले आहे. इथे येणारे टेलर (ते स्वतःला क्रिएटिव्ह फॅशन डिझायनर म्हणवतात) माझ्या घरातील प्रत्येक कपड्याचे रंग, रूप, आकार, मोजमापे इत्यादी सर्व बदलून टाकतात. (सांगण्यासारखे बरंच आहे पण एक आठवले -- माझ्या घरी असलेले टॉवेल, चादरी, सतरंज्या, कार्पेट इत्यादी या मंडळींनी हाताळ लेले आहेत. टॉवेलची रुंदी कमी करून त्याला सर्व बाजूंनी जाड, दोरखंडाप्रमाणे कडा केलेल्या आहेत ज्या भयंकर टोचतात. त्यावर एक विद्रूप, बटबटीत आणि खरखरीत पट्टी तयार केली आहे.. कदाचित तिथली सर्व सूत काढून घेऊन. त्यामुळे ते दिसते घाणेरडे आणि वापरायला त्रासदायक झालेले आहे. हे एक उदाहरण आहे. असे प्रकार अगदी काचेच्या बरण्यांपासून ते केरभरण्याच्या सुपापर्यंत प्रत्येक वस्तूबाबत केलेले आहेत.) मी अडाणी, मागासलेली बाई.. त्यामुळे मला ते कपडे ओंगळ वाटतात.पण ते तसे नसतात बरं का. माझ्या मिडिऑकर आवडीनिवडीतून आलेले कपडे अत्याधुनिक फॅशनेबल क्लोदिंगमध्ये रुपांतरीत झालेले असतात. आणि हे फक्त माझ्याच  नाही तर माझ्या घरातील सर्व सदस्यांबाबत घडते आहे. पण सगळ्यांचा स्वभाव माझ्याप्रमाणे तक्रारखोर नसल्याने मीच फक्त बोलते. 

काही समाजसेवक गरीब गरजूंना अल्प दरात केशकर्तन करून देतात. त्यामुळे माझ्या घराला केशकर्तनालयाचे रूप येते पण त्यात काही विशेष नाही... किती महान कार्य घडते आहे? या समाजसेवकांना केशकर्तनाचे प्रात्यक्षिक दाखविण्याकरता आणि निरनिराळ्या हेअरस्टाइली कशा दिसतील हे अजमावण्याकरता माझा मॉडेल म्हणून वापर केला जातो. गेले कित्येक महिने माझे केस, एखाद्या उत्तरप्रदेशातून आलेल्या दूधविक्री करणाऱ्या भय्याप्रमाणे कापलेले आहेत. थोडेही वाढू देत नाहीत. चुकून जरा लांबी वाढलेली वाटली तर पुंजके करून लहान लहान गोगलगायीसारखे (ओंगळ) आकार देतात. आणि हे कर्मवीर माझ्या रडण्या, ओरडण्याकडे साफ दुर्लक्ष करतात... कारण त्यांचे ध्येय महान असते.. कसबी केशकर्तक त्यांना घडवायचे असतात. 

काही शिकाऊ रंगभूषाकार (मेकअप आर्टिस्ट म्हणे .. हं !) माझा वापर त्यांच्या विकृत कल्पना कशा दिसतात ते बघण्याकरता मॉडेल म्हणून करतात. त्यामुळे माझा चेहरा विद्रूप झालेला आहे, त्यांच्या प्रयोगापायी चेहऱ्यावर काळे डाग दिसतात ... भिवयांना पांचट आकार देतात, अर्ध्या अर्ध्या कापून ठेवतात. काहीवेळा तर मला बुरखा घेऊन वावरावे लागेल की काय असे वाटते. पण या प्रयोगशील जनतेचे मेंटॉर्स खूप निग्रही आहेत. असे लहानसहान अडथळे त्यांना थांबवू शकत नाही. 

माझ्या प्रकृतीवर खूप वाईट परिणाम झालेला आहे. सततच्या वेदना, आजारपणे सहन करणे हेच माझे आयुष्य  झालेले आहे. आणि ज्यांच्यामुळे मला हे सहन करावे लागते ती अतिशय निलाजरी आणि कृतघ्न माणसे आहेत. जिच्यावर प्रयोग करून ते कौशल्यविकास आणि ज्ञान संवर्धन करीत आहेत, तिच्याविषयी कणभरही सहानुभूती त्यांना नाही. उलट मी तक्रार सांगते म्हणून माझी टिंगल टवाळी केली जाते, मी विरोध करते म्हणून सगळे मिळून मला त्रास देतात. मला माझ्या आयुष्यातील लहानसहान गरजा (उदा. कपडे, चष्मा, औषधोपचार वगैरे) पूर्ण करण्याकरता झगडावे लागते, त्रास आणि अवहेलना सोसायला लागतात. त्यांना माझे घर, पैसे हवे असतात परंतु माझा ते तिरस्कार करतात. माझे नुकसान व्हावे, मला मनस्ताप व्हावा हाच त्यांचा  हेतू असतो आणि त्यांचा कळप खूप मोठा असल्याने माझी बाजू  सत्याची आणि न्यायाची असूनही माझ्याच नशिबी शिक्षा भोगणे येते. अन्याय करणारे खोटारडे लोक मोकाट फिरतात आणि त्यांच्या दहशतीमुळे माझे आयुष्य अवघड झालेले आहे.  

गेले अनेक दिवस (किमान महिनाभर) मला लंगडत चालावे लागते आहे, माझ्या एका पायामधे (अगदी कमरे पासून) पराकोटीच्या वेदना होत आहेत. 

त्या आधी कानाचे दुखणे झाले. कसलेतरी इन्फेक्शन होते म्हणे. भरपूर खर्च आला, वेदना तर असह्य होत होत्या. ईएनटी डॉक्टरने माझ्या कानातून कापसासारखे, पण काळ्या रंगाचे काहीतरी काढले. त्याकरता दोन तीन वेळा तिथे जावे लागले. जवळपास महिनाभर चालले ते प्रकरण. मला एका कानाने ऐकू येत नव्हते... अजूनही तो कान पूर्णपणे ठीक नाही... आत मध्ये काहीतरी असावे असे मला वाटते आणि कान दुखत असतो. 

बऱ्याचवेळा माझी जीभ खरवडल्यासारखी वाटत असते. किंवा खूप गरम चहा प्यायला की जीभ भाजते तसे काहीसे सतत वाटत असते.  तिखट मिठामुळे प्रचंड आग आग होते, इतकेच काय गरम चहासुद्धा पिता येत नाही. दातातून मधेच रक्त येते आणि दात दुखतात. गालाला आतून काहीतरी खरचटल्याप्रमाणे वाटत असते, बोलताना.. अगदी पाणी पिताना देखील वेदना होतात. जिभेच्या वर असलेल्या जबड्याचा भाग (ज्याला मराठीमध्ये टाळू म्हणतात) खरवडल्याप्रमाणे दिसतो आणि गरम अथवा तिखट, मीठ लागल्यास आग होते. काही वेळा जेवण म्हणजे शिक्षा वाटते मला. 

सध्या माझ्या डोळ्यांवर प्रयोग चालू आहेत बहुदा. डोळे दुखत असतात, वाचन नाहीच पण साधे समोर बघणे देखील जमत नाही, डोळे आतून खाली ओढल्यासारखे वाटत असते. प्रयत्नाने स्थिर नजरेने पाहण्याचा प्रयत्न केला तर वेदना होतात (डोळ्यांच्या आत मध्ये) आणि सतत पाणी येत असते. बराच काळ डोळे मिटून बसून राहणे इतकेच मी करू शकते. (काही काळापूर्वी याच लोकांनी माझ्या चष्म्याच्या फ्रेमला चित्रविचित्र आकार आणि रंग दिला होता आणि फ्रेमच्या काड्यांवर काहीतरी लिहून ठेवले होते. इतकेच नाही तर माझ्या वाचण्याच्या चष्म्याच्या काचा (लेन्सेस) बदललेल्या होत्या. थोडावेळ चष्मा लावून वाचले की पुढचे दोन दिवस डोके आणि डोळे दुखत राहायचे. चष्मा तपासला तेव्हा त्याच्या काचांचा(लेन्सेस) नंबर (पॉवर) वेगळाच होता. (माझ्याकडे मूळ चष्म्याच्या नंबरचे कार्ड होते म्हणून लक्षात आले.)

 

माझ्या अडचणी, वेदना आणि मनस्तापाला अंत नाही आणि वाईट हे आहे की त्याबद्दल कुणालाही खंत नाही. द्रौपदीचे वस्त्रहरण एकदाच झाले आणि महाभारत घडले. माझे वस्त्रहरण अनंत वेळा होते पण ते निमूटपणे सहन करण्यावाचून माझ्याकडे अन्य पर्याय नाही. "जे जे घडेल.. ते ते सोशीत जावे" हेच माझे नशीब.... 

अक्कल नाही काडीची ...

माणूस किती निर्लज्ज असू शकतो? माझ्या घरात वावरणारे मूर्ख शिरोमणी त्याचे ज्वलंत उदाहरण आहेत. 

इतके बोलून, लिहून त्या नालायकांच्या जाड गेंड्याच्या कातडीवर काहीही परिणाम दिसत नाही. 

आता हेच बघा ना... अजूनही हे चोरटे माझ्या घरात येतात, अजूनही माझ्या वस्तू कुरतडून नेतात ... जसे स्टेनलेस स्टील, प्लास्टिक आणि कापड . माझ्या घरातील प्रत्येक कापडातील धागे उपसून हे चोर घेऊन जातायत. अगदी सिल्क च्या साड्या आणि चादरी मधले सुद्धा. स्टील च्या भांड्याना चित्र विचित्र आकार देतात, त्यातले स्टील देखील चोरून नेतात. भांड्यांवर बरेच काही लिहून ठेवलेले असते, इंग्रजी,थायी, जपानी, कोरियन इत्यादी भाषेत, माझ्याकडे असलेल्या प्लास्टिक वस्तू तर वाट्टेल तसे आकार देऊन वापरायला निरुपयोगी केल्या आहेत. झाकणे ट्रे सारखी मध्ये खोल आणि साईडला  उंच, सगळ्या भांड्याच्या कडा ठोकून त्याचे आकार बदलेले आहेत, काहींच्या कडा दुमडून बांगडीसारख्या गोल केल्या आहेत. चिनी मातीच्या बाउल्सचा तळ  एखाद्या कॅरम च्या  सोंगटी इतका लहान आणि बाजू सपाट काहींच्या कडा आत दुमडलेल्या, बाहेरचा तळ  देखील वाईन ग्लास प्रमाणे जरा उंच पण पोकळ, सगळ्या काचेच्या वस्तूंच्या तळाला काहीतरी लिहून आकडे लिहिलेले. त्याचे देखील आकार बदललेले. जेवणाच्या प्लेट्स आहेत त्या मध्यभागी खोल आणि जाड कडा असलेल्या, त्याच्या  बाहेरील तळाला देखील एखाद्या रिंग सारखा आकार देऊन मध्ये पोकळ केलेल्या आहेत. या सगळ्यावर स्वतःची लेबले कोरलेली आहेतच म्हणजे दुसऱ्या कुणीतरी केलेल्या वस्तूमध्ये थातुरमातुर बदल करून त्यावर स्वतःचे नाव लावतात आणि ती म्हणे त्यांची क्रिएटिव्हिटी, लबाड आहेत सगळे. माझ्याकडे असलेले स्टीलचे ग्लास (पुण्याहून आणलेले) देखील असेच लहान आणि विचित्र आकाराचे केलेले आहेत. त्याच्या तळावर कसलेतरी शिक्के कोरलेले आहेत. माझ्याकडे प्रत्येकी ६ ग्लासचे  दोन सेट्स होते. एक माझ्या आईबाबांनी दिलेला आणि एक नातेवाईकांकडून मिळालेला. त्या बारा पैकी जेमतेम ४ -५ हयात आहेत. स्टीलच्या वाट्या देखील ३ च  दिसतायत, लहान झाकण्या, ताटल्या, डाव, चमचे इत्यादी कुठे गेले याचा पत्ताच नाही. परातीच्या कडा देखील मोठ्या करून मधला घेर लहान केलेला आहे. परात म्हणजे तसराळेच झालेले आहे. माझे तवे तर किती निजधामाला गेले गणतीच नाही. पोळपाटावर घाणेरड्या रेघोट्या ओढलेल्या आहेत. ते म्हणे डिझाईन आहे. पोळपाटाचा आकार लहान केलेला आहे, म्हणजे पापडाच्या आकाराची पोळी करावी लागेल इतकाच. लाटण्याच्या दोन्ही बाजूला कोरून कोरून खाचा केल्या आहेत त्यात अडकलेले पीठ निघता निघत नाही, आणि ते  दोन्हीबाजूला खूप निमुळते करून ठेवले आहे. या मुर्खांच्या आयांनी कधी घरी स्वयंपाक केलेला नसावा बहुदा. स्वयंपाकघरातीला वस्तूंचे आकार, त्याचा उपयोग कशासाठी करायचा या प्रमाणे ठरलेले असतात, शोकेस मध्ये चांगले दिसावे म्हणून नसतात.  आणि काय सांगायचे? किती बोलायचे आणि कसे सहन करायचे?   शुद्ध हलकटपणा चालू आहे आणि त्याबद्दल कुणाला ना खेद ना खंत. 

माझ्या केसांशी त्याचे इतके विकृत चाळे चालू असतात.. माझे मूळचे केस कसे होते, हे विसरायला झाले आहे मला. चित्र विचित्र घाणेरड्या पद्धतीने माझे केस कापतात. म्हणजे ते रस्तोरस्ती बेकार फिरणारे रिकामटेकडे, टपोरी (मवाली) पोरंपोरी असतात ना .. त्यांच्यासारखे. हे मला आता असह्य झाले आहे. माझ्या केसांना कृत्रिम पद्धतीने कुरळे करतात, कपाळावरचे केस अर्धवट कापून बालिश पद्धतीने विचित्र प्रकार केले आहेत, जे अगदी हिडीस दिसते. म्हणून वैतागून मी माझे केस कापून घेतले ... खूप नाही फक्त टोकाचे ..

तर आता त्या हलकटांनी माझे केस पुरुषासारखे अगदी बारीक कापले आहे आणि त्याला  दरवेळेला गचाळ वळणे देतात. त्यातही वरच्या बाजूला थोडे दाट ठेवून बाकी सर्व बाजूंनी अगदी बारीक ... गवत कापल्यासारखे केले आहेत. म्हणजे आपल्याकडे मुंज मुलाचे कसे मध्ये गोल घेरा ठेवून, बाजूला टक्कल करतात ना? (मराठीत त्याला सांजाब ठेवणे असा काहीतरी शब्द आहे) अगदी तस्सेच. आणि ते केस वाढून देत नाहीत. ही हलकटांची टोळी दर काही दिवसांनी माझे केस कुरतडून जाते, अगदी जोकर सारखे माझे केस कापलेले आहेत आणि गेले ५ ते ६ महिने सतत आणि खूप जास्ती, लेयर्स केले आहेत म्हणे, कापलेलेच असतात. हे करणारे न्हावी आणि न्हाविणी अडाणी आणि अक्कलशून्य आहेत. मला आवडत नाही तरीही माझ्या केसांना कसले तरी घाणेरडे लोशन्स लावून ते कडक केलेले असतात. अक्षरश: वाळलेल्या गवताच्या काडयांसारखे माझे केस दिसतात. ते सुद्धा मन मानेल तसे कातरलेले. अजूनही माझ्या भिवया घाणेरड्या बायकांसारख्या कोरलेल्या असतात... मला ते आवडत नाही तरीही. माझ्या पापण्यांचे केस कापलेले असतात. अजूनही माझ्या कपड्यांशी घाणेरडे चाळे करतात हे टुकारशिंपी आणि शिपिणी. मी माझ्या एका साडीचा गाऊन शिवला आहे त्यात  सुद्धा सतत काही तरी बदल केलेला असतो. मागचा आणि पुढचा गळा  भला  मोट्ठा, आणि बाह्या नाहीतच. मी शिवलेले कुर्ते लांडे केले आहेत, थ्री फोर्थ बाह्या सुद्धा कापून अर्ध्या केल्या आहेत.गळा चौकोनी करण्याकरता मोठा करून त्याला घाणेरडा आकार दिला आहे. धड चौकोनी नाही, धड गोल नाही सगळंच अर्धवट.  या बायांना मोट्ठे गळे, पाठ, छाती आणि कमरेवर घट्ट आवळून बसणारे, आखूड बाह्या किंवा बाह्या नाहीच अशा पद्धतीचे कपडे आवडतात असे एकंदरीत दिसतंय, म्हणजे त्या बायांची लायकी  काय असावी ते लक्षात येते आहे.    ... अजूनही खूप घाणेरडे प्रकार केलेले आहेत. करणाऱ्यांना कसलीही लाज नाही, पण मला सभ्यतेच्या मर्यादा ओलांडता येत नाहीयेत .. जरी मला काही लोक बेशरम म्हणतात तरीही. त्यांना खरे तर काहीच नीट जमत नाही आणि ते समजण्याइतकी सुद्धा बुद्धी नाही. पण माझ्या सर्व वस्तूंशी फुकटात चाळे करता येतात म्हणून हे निलाजरे, घाणेरडे, चोरटे थांबतच नाहीयेत.

असली घाण करणारे सगळेजण मानव जातीला कलंक आहेत.. मग ते अगदी टीन एजर्स का असेनात ? त्यांना जबरदस्त शिक्षा करायला पाहिजे. त्यांच्याकडून हे करवणाऱ्या ताया, बाया आणि दादांना कडक शिक्षा व्हायला हवी. हे असले उपटसुंभ जिथे म्हणून नोकरी करत असतील, किंवा शिकत असतील... तिथून त्यांना हाकलून लावायला पाहिजे. त्यांची अशी अवस्था व्हायला पाहिजे, की ती पाहून कुणाचे असले घाणेरडे विकृत प्रकार करायची हिम्मत होणार नाही. 

नाहीतर ही विकृती सर्व समाजात पसरेल. 

आता या भंगार शिंपी आणि शिपीणींचे बघा ना.. येत काहीच नाही. त्यांनी शिवलेले कपडे पाहून डोक्याला हात लावायची वेळ येते. मोज मापे, आकार, कापडाचा किंवा कपड्याचा प्रकार, उंची, लांबी, जाडी, ते कपडे कुणासाठी, कशासाठी आहेत ... कशाचा कशाला ताळमेळ नाही. कुठलाही कपडा उचलायचा, मन मानेल तसा कापायचा आणि कशाही शिवणी घालायच्या... आणि हो , त्यातले धागे उपसून जवळपास निम्मे कापड लंपास करायचे .. म्हणजे माझा कपडा अगदी विरविरीत, जाळीदार होणार, असे प्रकार चालू आहेत. माझे स्वेटर्स आणि शाली सुद्धा या निर्बुद्धापासून वाचलेल्या नाहीत. कपडा किमती (म्हणजे महाग या अर्थाने) असो किंवा स्वस्तातला --- हे सो कॉल्ड भुक्कड चेंज मेकर्स त्याची विल्हेवाट लावणारच. यांना दिडकीची च* विकत घ्यायची ऐपत नाही आणि माझ्या हजारो रुपयांच्या साड्या बिनदिक्कत फाडतात. गरीब, गरजू आहेत म्हणजे यांना दुसऱ्याच्या घराचा चुथडा करायचा परवाना मिळालेला आहे की काय? बरं ... माणूस एकदा चुकेल, दोनदा चुकेल ... पण वर्षानुवर्षे तेच? ओरडून, रडून अनेक प्रकारांनी सांगितले तरी या मूर्खांना अक्कल येत नाहीये. त्यांना असे तर वाटत नाही ना, की ते किती कल्पक, आणि क्रिएटिव्ह आहेत ? म्हणजे "अक्कल नाही काडीची - आणि स्वप्ने बघतात माडीची" असा प्रकार असणार. 

हे घाणेरडे ब्यूटिशियन्स, मेकअप आर्टिस्ट, हेअर स्टायलिस्ट म्हणजे न्हावी, शिंपी, डेंटिस्ट, स्पा-मसाजवाले आणि कोण कोण ... माझे घर वापरतात त्यांचे धंदे करण्यासाठी मला वापरतात त्यांचे चवचाल प्रयोग करण्यासाठी आणि माझ्या नवऱ्याचा वेळ आणि पैसा वापरतात सामाजिक ऋण या गोंडस नावाखाली. माझा मानसिक आणि शारीरिक छळ करतात (यालाच बलात्कार असे म्हणतात ना?) आणि हे सर्व करणारे सो कॉल्ड समाजसेवक, सज्जन, सुसंस्कारी इत्यादी मोकाट फिरतायत. त्यांच्या भितीने माझ्या घराचे वातावरण विषारी झाले आहे. माझी अवस्था एखाद्या तुरुंगातील कैदया प्रमाणे झाली आहे. म्हणजे गुन्हेगार मोकाट आणि पीडित सजा भोगताहेत, अशी परिस्थिती आहे. 

सध्या इकडे सगळीकडे कोलिव्हिंगचे उपदेश चालू असतात. पण हे चोर त्याचा त्यांना सोयीस्कर अर्थ घेतात. एकत्र जगणे म्हणजे ... आम्ही तुमचे सर्व काही वापरणार ... तुमच्याकडचे सगळे काही आम्ही शेअर करणार ... खाणेपिणे, कपडे, साफसफाई सर्व काही तुम्ही करायचे .. आम्ही ते सगळे वापरणार फक्त ...फुक्कट. आणि वर पुन्हा यांना त्यांच्या हॉस्टेल, डॉर्मेट्रीज किंवा जे काही राहण्याचे ठिकाण असेल तिथे जे करता येत नाहीत, ते चाळे करता यावेत म्हणून सुट्टीच्या दिवशी घर मोकळे करून द्यायचे . 

किती किळसवाणा प्रकार आहे हा सगळा? ज्या कुणाच्या मेंदूतून ही कल्पना निघाली त्याला काय म्हणायचे? सभ्य? संस्कारी? का आणखी काही? आणि जो पर्यंत चालू असलेल्या तमाशामुळे आपला फायदा होतो आहे तोवर गप्प राहायचे. वाहत्या (गटार) गंगेमध्ये हात ओले करून घ्यायचे, असा विचार करून सर्व मंडळी चिडीचुप्प आहेत. 

माझ्या घरात वर्षानुवर्षे गोंधळ घालणाऱ्या या गोंधळेकरांना आवर घालणारे कुणीच नाही. माझ्या बोलण्याला, तक्रार करण्याला ही मंडळी कुचेष्टेने हसतात. मला खोटे ठरवू पाहतात कारण त्यांचीच पिलावळ माझ्या घरात बागडत असते. या सो कॉल्ड विद्यार्थी, विद्यार्थिनींची समाजसेवेची हौस भागविण्याकरता माझे घर वापरणारे हे सुसंस्कारी जन, त्यांची घरे मात्र बंदोबस्तात सुरक्षित ठेवतात. त्यांच्या हौसा मौजा सुखेनैव चालू असतात.. पण माझ्या मागे सतत समाजसेवेचा धोशा लावलेला असतो. वृद्धांची सेवा करण्याचे मला उपदेश करणारे विसरतात मी देखील पंचविशीतली तरुणी नाही. मला आरोग्याच्या अनंत समस्यांशी झुंजावे लागते, माझ्या मदतीला कधीच कुणीही आजवर आलेले नाही, अजूनही येत नाहीत. पण मी मात्र सदा सर्वकाळ त्यांच्या सेवेला हजर असले पाहिजे अशी अपेक्षा. काहीजण माझा उपयोग कशापद्धतीने करून घेता येईल त्याचे आराखडे तयार करीत असतात. ते फसले की मला उद्धट, आळशी, अँटी सोशल वगैरे पदव्या बहाल केल्या जातात. मला लोकसेवेचे पाठ पढविण्याचा प्रयत्न चालू असतो. कुणीही, कधीही, काहीही उपदेशाचे काढे उकळीत असतात. उपदेश करायला कुणाचे काय जाते? त्याच्यासाठी काही कुठले पात्रता निकष अस्तित्वातच नाहीत. 

एका बाईला ती बेसावध असलेल्या अवस्थेत स्पर्श करणे केवळ पापच नाही तर गुन्हा आहे, हे कुणालाच माहिती नाही का? हे लोक माझे रक्त शोषून घेत आहेत, परंतु सारे सुविद्य, सद्गुणी, सज्जन न बोलता बघ्याची भूमिका घेऊन बसलेले आहेत. फुकटचा तमाशा बघताना त्यांना कसलीही लज्जा, शरम आड येत नाही, येणार तरी कशी म्हणा ? असली तर पाहिजे मूळात ती.. 

गरज भागविण्यासाठी माणसे किती खालच्या थराला जाऊ शकतात याचे उदाहरणच आहेत या बाया आणि ताया. माझे कपडे फाडतात, माझे केस कापतात, माझ्या घरातल्या उशा , चादरी, गाद्या अशा असंख्य वस्तूमधून थोडा थोडा भाग काढून नेतात. अगदी माझ्या कुंच्यामधल्या काड्या देखील कापून नेल्यात. हा जुगाड आहे म्हणे.. म्हणजे माझ्या वस्तू आहेतच (विद्रुप आणि लहान आकाराच्या  झालेल्या का होईना?) आणि त्यातले थोडे थोडे साहित्य काढून एक नवीन वस्तू तयार होणार. म्हणजे बचत अधिक कौशल्यविकास. या जुगाडात माझ्या घराचा सत्यानाश झालेला आहे. कुठलाही नवीन कपडा अगदी अंतर्वस्त्रे देखील आणला की या बेशरम बाया येतातच लगालगा, त्यातली सुते उपसायला, आणि त्यांच्या सोयीनुसार मोजमापे बदलायला. माझ्या घरातल्या सर्व कापडी वस्तू, कपडे जाळीदार, विरविरीत आणि पारदर्शक केलेल्या आहेत. 

आणि हो माझ्या केसांची कथा सांगायचीच राहिली. माझे मूळचे केस खरोखरीच सुंदर होते. काळेभोर, दाट आणि खूप लांबसडक नाहीत पण साधारण कमरेपर्यंत येतील इतके. अगदी चिनी, जपानी, थाई, मलेशियन बायकांसारखे सरळसोट नसले तरी माझे केस कुरळे नाहीयेत. या मूर्ख, आचरट केशभूषाकारांनी त्याची वाट लावली आहे. आधी खूप वेडे वाकडे कापले त्याला कसलेतरी जेल जणू काही डिंकच, लावून कडक केले. हिडीस पद्धतीने त्याच्या बटा कापून हिंदी सिनेमातल्या कोठेवालीची कळा आणली. कृत्रिम पद्धतीने कुरळे करून करून भयाण स्वरूप दिले. या सर्व प्रकारात माझ्या केसांचे भयंकर नुकसान तर झालेच पण मलाही त्रास झाला... होतो आहे. कारण हेअर जेल, क्रीम इत्यादींची मला ऍलर्जी आहे. माझे डोके, डोळे भयंकर दुखत असतात. रोज सकाळी उठल्यावर माझे डोके ठणकत असते. मला सतत वेदनाशामक औषधे घ्यावी लागतात ... त्याचाही दुष्परिणाम होतोच. केस इतके चिक्कट आणि कडक केले आहेत,  की त्यातून कंगवा देखील सहजपणे सरकत नाही. 

आणि आता तर माझे केस पुरुषासारखे अगदी बारीक कापले आहेत. त्या केसांकडे बघून मला रडायलाच  येते. बरं, कापले ते सुद्धा गवत कापल्यासारखे वाट्टेलतसे. मध्येच दाट आणि खाली जवळजवळ टक्कलच. इतक्याशा केसांना देखील अती विकृत वळणे देतात. दोन्ही बाजूला ते कधी फुगीर, कधी वळणा वळणाचे तर कधी आणखी काही वेगळेच दिसतात.. प्रचंड घाण वाटते ते बघताना. आणि दर काही दिवसांनी मनामानेल तशी कात्री, वस्तरा जे काही असेल ते, चालवून जातात. अजूनही माझ्या केसांना बऱ्यापैकी वाढ आहे, पण गेल्या किमान पाच ते सहा महिन्यात जराही केस वाढून दिलेले नाहीत, उलट कमी कमीच करतायत. त्या जपानी ऍनिमेशन पटातील येडचॅप पोरींचे असतात ना तसे केले आहेत माझे केस. पक्षांचे उसकटलेले घरटे तरी बरेच नीट असेल माझ्या केसांपेक्षा. त्या टुकार, वय वाढलेले असूनही षोडषवर्षा असल्याचा आव आणणाऱ्या बालिश, बावळट पोरी जसे केसांचे नाना प्रकार करतात, तसेच माझ्या केसांचे केले जाते आहे. 

माझ्या भिवया देखील अर्ध्या अर्ध्या कापलेल्या असतात. इथल्या चिनी, मलेशियन, थाई, इंडोनेशियन इत्यादी बायांना भिवया जवळ जवळ नसतातच. इथे आय ब्रो एम्ब्रॉयडरी हा प्रकार फार चालतो.. जागोजागी त्याची सलून्स आहेत. त्या बायांच्या भिवया अगदी बारीक काडीसारख्या आणि अर्ध्या असतात.. तशाच माझ्याही गेली काही वर्षे केलेल्या आहेत. मी तक्रार करून देखील या मूर्खांना तेच तेच करताना शरम वाटत नाही. काही वेळा माझ्या भिवयांना इतका पांचट आकार दिलेला असतो.. मला ते बघवत नाही. आणि हा असा विकृत छळ करणाऱ्या बाया मोकाट फिरतात. मी कुठे बाहेर गेले की या उठवळ, रिकामटेकड्या, फुकट्या माझ्या मागे येतात. त्यांचे नेटवर्कच आहे म्हणा ना. मला पाहिजे असलेली वस्तू मला मिळू देत नाहीत आणि त्यांना हव्या असलेल्या वस्तू सतत माझ्या पुढे करतात. म्हणजे मी माझ्या पैशांनी त्यांची हौस भागवायची... आणि मी काय करायचे? मला कपड्यांची गरज नसते का? मला जगण्याकरता आवश्यक वस्तू नसल्या तरी चालतात, असे आहे का? 

इथे एकूणच कृत्रिम पद्धतीने सौंदर्य वाढविण्याचे (?) वेड खूपच जास्ती आहे. हेअर सलून्स, फेस लिफ्ट थेरपी, नेल स्पा, मसाज, आणि काय काय ... जागोजागी दिसतात. सर्व ठिकाणी, सर्वं वयोगटातील स्त्री आणि पुरुषांची प्रचंड  गर्दी असते. इथल्या बायकांना मेक अप करण्याची फार हौस आहे. आधुनिकतेच्या नावाखाली अत्यंत गचाळ कपडे वापरले जातात. या बाया अर्ध्या उघड्या आणि अर्ध्या नागड्या असतात. जिम, योगा वगैरे करताना वापरतात तशा टाईट पँटस  किंवा मायक्रो मिनी शॉर्ट्स  आणि अर्धवट उंचीचा खूप घट्टं आणि थोडेफार पोट उघडे दिसेल असा टॉप/टी शर्ट/ब्लाऊज ... असले कपडे घालून गावभर उनाडत असतात. आता त्या बाया गोऱ्या खरे म्हणजे पांढुरक्या आणि पेन्सिलीच्या आकाराच्या असतात म्हणून फार वाईट दिसत नाहीत इतकेच. पण काही भारतीय बायका सुद्धा तेच प्रकार करतात,  तेव्हा मात्र 'हे राम' म्हणायची वेळ येते. मला नेहमी नवल वाटते.. या बायका सौंदर्य प्रसाधनांवर इतका वेळ आणि पैसा का आणि कसा खर्च करतात?  अर्थात त्यांनी काय करावे हा त्यांचा प्रश्न आहे. पण जेव्हा या सर्व प्रकारांचे प्रयोग माझ्यावर केले जातात, तेव्हा मला त्याची दाखल घेणे क्रमप्राप्तच आहे. त्यांच्या कौशल्य विकासा साठी त्यांनी मला विद्रुप केले आहे, आणि तरी त्यांना त्याबद्दल जराही वाईट वाटत नाही, अपराधी वाटणे वगैरे लांबच. स्वतःच्या फायद्यासाठी इतके विकृत प्रकार करणारी बनेल पोरं - पोरी जेव्हा मी बघते, तेव्हा चीडच येते .. त्यांची आणि त्यांच्या निर्लज्ज पालक आणि शिक्षकांची. 

करेक्टिव्ह सर्जरीज हा प्रकार इथे सर्रास चालतो. बऱ्याचवेळा ते करणाऱ्या बाया किंवा बुवा, यांना मेडिकल सायन्स चा गंधही नसतो. जेमतेम ब्यूटिशियन चा कोर्स केलेला असेल किंवा नसेल. (हे सगळ्यांच्याबद्दल नाही.. पण काहींच्या बाबतीत खरे आहे). असे ब्यूटिशियन्स कुणाकडून तरी, कुठून तरी  या सर्जरीज ची माहिती अनधिकृतरित्या मिळवितात कारण या विषयाच्या अधिकृत कोर्सेससाठी भरपूर शुल्क आकारण्यात येते आणि त्याचे काही पात्रता निकषही असावेत. त्यांच्याकडे येणाऱ्या क्लायंट्सना खोटे सांगतात ... आणि त्यांच्या अर्धवट ज्ञानाचे प्रयोग करतात. या प्रकारात चेहऱ्यावर आणि शरीराच्या अन्य भागावर अनेक इंजेक्शन्स दिली जातात. त्यात कोणती औषधे वापरली जातात? माहिती नाही. नंतर करेक्टिव्ह सर्जरी म्हणजे चांगल्या नसलेल्या भागाला कृत्रिम पद्धतीने सुंदर बनविले जाते. या प्रकारात फसवणूक झालेल्यांचे मात्र आयुष्यभराचे नुकसान होते.. जे कधी भरून येत नाही. इथे अशा काही केसेस झाल्या आहेत ज्यात अशी करेक्टिव्ह सर्जरी करणाऱ्यांनी कुणाच्या तरी घराचा किंवा हॉटेल रूम चा देखील या व्यवसायाकरता वापर केलेला आहे. म्हणजे ज्या ठिकाणी कुठलीही तातडीची वैद्यकीय सुविधा  उपलब्ध नसते. सर्जरी करताना काही चूक झाली किंवा पेशन्टच्या प्रकृतीत बिघाड झाला तर  कुठलीही वैद्यकीय  मदत तिथे उपलब्ध नसते. इंजेक्शन द्यायच्या आधी कुठलीही वैद्यकीय तपासणी केलेली नसते. एखाद्या औषधामुळे काही त्रास झाला तर काय करायचे याचे प्रशिक्षण त्या सौंदर्य तंत्रज्ञाना नसते. आणि असे असूनही हा व्यवसाय करणारे भरपूर नफा कमावत आहेत. कुठलीही नीट वैद्यकीय माहिती, ज्ञान नसताना या बाया पेशन्ट्सना इंजेक्शने देतात... आणि बारीक सारीक सर्जरी करतात. हे भयानक आहे. 

सध्या सगळीकडेच सौंदर्य साधनेला (उगीचच) खूप जास्त महत्त्व  दिले जाते. अनेक युवक, युवतींसाठी फॅशन, हेअर स्टाइल आणि मेक अप अगदी गरजेचे झालेले आहे. काही वेळा तर, "इतर चार जण करतात म्हणून मी करणार" अशी वृत्ती दिसते. चांगले-वाईट, योग्य-अयोग्य, सुरक्षित-धोकादायक इत्यादींचा विचार न करता, केवळ प्रवाहाबरोबर वाहत जाणे. त्यात काही जणांना नैराश्य येते, आयुष्याचा तोलच हरवलेला असतो. दिशाहीन, भरकटत जाणारी उन्मादी तरुण पिढी पाहिली, की वाईट वाटते. 

शरीर सुडौल बनवणे हे फॅड देखील  सध्या फार प्रचलित आहे. आरोग्यपूर्ण आयुष्य, जीवनशैली असणे चांगलेच.. त्यात काही दुमत नाही. पण त्या करता व्यायाम, संतुलित आहार, नियमित जीवन पद्धती वगैरे संकल्पना कालबाह्य झालेल्या आहेत. सगळ्याचाच अतिरेक चाललेला दिसतो. आता कसली कसली जादुई औषधे, लाइट ट्रीटमेंट, मसाज आणि शस्त्रक्रिया यांच्या मागे सगळे असतात. झटपट परिणाम दिसला पाहिजे. डाएटिंग हा तर एक अती वैतागवाणा प्रकार आहे.  निरनिराळे डाएट प्रोग्रॅम्स आणि त्यांच्या मागे धावणारी जनता हे आजकालचे वास्तव आहे.  सल्ला देणारे डाएटिशियन्स अतोनात तिडीक आणतात. काहीजण सेलिब्रिटी डाएटिशियन म्हणून मिरवतात. स्वतःची जाहिरात करण्याकरता लोकांवर सल्ल्यांचा मारा करतात. काही सल्ले तर अगदीच काहीच्याकाही असतात.  तारतम्य सोडून असल्या लोकांचे सल्ले ऐकणारे वेळ आणि पैसा वाया घालवतातच, काहीजण तर आरोग्यही धोक्यात घालतात. त्यात एक लाईफ कोच हाही प्रकार आजकाल बोकाळला आहे. हे लोक उठसूट कसलाही सल्ला देतात.. म्हणजे माणसाला इतके परावलंबी करायचे, की साध्या साध्या गोष्टींकरता आता सल्ल्याची जरूर भासते. कुणी मागितला, मग सल्ला दिला तर ठीक आहे. पण या सल्लागारांना सल्ला देण्याची हौस भारी. त्यांची भाषा उथळ असते. सल्ला देण्याकरता कुठलाही विषय त्यांना वर्ज नाही. कुणाला वाटेल हे तर सर्वज्ञानी.. पण नाही बरं का. त्यांचे सल्ले बारकाईने वाचले तर त्यातला पोकळपणा लगेच लक्षात येतो. स्वतःचा धंदा चालावा म्हणून कायपण खरडतात ही अडाणी धेंडं .  काही जणांना माझ्यासारख्या अडाणी स्त्रीचा मेक-ओव्हर करण्याचे डोहाळे लाग लेले असतात. आता काय म्हणावे या कर्माला? 

सौंदर्यवर्धक, आरोग्यवर्धक, वजन कमी करणारी, वृद्धत्वाच्या खुणा लपविणारी इत्यादी उत्पादने विकणाऱ्या व्यावसायिकांना त्यातून प्रचंड नफा मिळतो आहे. ग्राहकांचा फक्त पैसा खर्च होतो. वाढते वय हा अनेकांसाठी चिंतेचा विषय झालेला असतो (का? ते माहिती नाही). स्वतःचे खरे वय लपविण्यासाठी हरतऱ्हेचे उपाय केले जातात. 'अँटी एजिंग' असे लिहिलेली अनेक उत्पादने बाजारात दिसतात. त्याचा प्रचार आणि प्रसारही केला जातो. पण त्याचे अनेक दुष्परिणाम आहेत हे मात्र सोयीस्कररीत्या लपविले जाते. प्रसाधने आणि साधने निर्मितीमध्ये प्रचंड पैसा गुंतविला जातो. हे सारे निदान अधिकृत व्यवसाय करणारे व्यावसायिक आहेत. जर काही बिनसले तर कायद्याच्या आधारे त्यांना जाब विचारता येतो. परंतु काही अनधिकृत प्रकार चालतात, आणि लोक त्यांच्यावर विश्वास ठेवून स्वतःची फसवणूक करून घेतात. हर्बल उत्पादने, पारंपरिक उपचार इत्यादींच्या नावाखाली फसवणूक होते. त्याचेही प्रयोग करण्याकरता काही कंटेन्ट क्रिएटर्स कुणालातरी मॉडेल म्हणून वापरतात. ज्याच्यावर किंवा जिच्यावर प्रयोग केले जातात त्यांना त्याच्या दुष्परिणामांची माहिती दिलेली नसते... बऱ्याचवेळा नवीन आणि तरुण व्यावसायिकांना उत्तेजन द्या असे सांगत मोबदलाही दिला जात नाही. आणि फसलेल्या प्रयोगाची जबाबदारी मात्र नाकारण्यात येते. आजकाल फसणारे जितके आहेत तेव्हढेच फसविणारे देखील आहेत. ते लोक क्रूर असतात. त्यांच्या स्वार्थासाठी ते कुणाचे तरी आयुष्यच ओरबाडून घेत असतात. निर्लज्ज!!! ते कुणी कल्पक, कलाकार वगैरे नाही ... तर महाठग असतात.

ह्याच्यावरून आठवले... काहीजण वैद्यकीय विद्यार्थी अथवा शिकाऊ नर्सेस ना प्रशिक्षण देण्यासाठी, कुणाचातरी मॉडेल सारखा वापर करतात असे ऐकिवात आहे. हा प्रकार अर्थातच अनधिकृत आहे आणि उघडकीस आला तर कायद्यामध्ये त्याच्यासाठी शिक्षेची तरतूद नक्कीच असणार. पण स्वतःची गंगाजळी भरण्यासाठी, हे वैद्यक शास्त्रातले ज्ञानी ... माझ्यासारख्या सामान्य माणसांची फसवणूक करतात. त्यांच्यावर ठेवलेल्या विश्वासाचा गैरफायदा घेऊन कुणाच्यातरी जीवाशी खेळ करतात. आणि आश्चर्य म्हणजे असे करणारे नराधम, समाजात मान-सन्मानाचे आयुष्य जगतात. दैवदुर्विलास म्हणतात तो हाच. 

हे सर्व लिहिण्याचे कारण म्हणजे, वर उल्लेखलेले सर्व प्रकार कमी, अधिक प्रमाणात माझ्या घरापर्यंत पोहोचलेले आहेत. सौंदर्य प्रसाधने आणि सौंदर्य साधना यांच्याशी माझा काडी इतकाही संबंध नाही आणि मला त्यात रसही नाही. असे असताना जबरदस्तीने या सर्व ओंगळ प्रकारात मला सामील करून घेण्यात आलेले आहे. त्यामुळे मला अतोनात शारीरिक आणि मानसिक त्रास सहन करावा लागतो. 

समाजसेवेचा एक विकृत प्रकार हल्ली फार बोकाळला आहे. चांगल्या तरुण, निरोगी बाया किंवा बुवा, आम्ही 'होमलेस' आहोत, गरजू आहोत म्हणून गळे काढतात. आणि अर्ध्या हळकुंडाने पिवळे झालेले समाजसेवक, माझ्यासारख्या एकाकी बाईला कोंडीत पकडून त्यांच्या गरजा मी फुकट भागवाव्यात अशी जबरदस्ती करतात. मग जे लोक कष्ट करून घरे घेतात, जगण्याकरता लागणाऱ्या वस्तू, अन्न, औषधे इ. खरेदी करतात .. त्यांच्या कष्टांना काहीच किंमत नाही का? गरीब, गरजू म्हणून तोंडे वेंगाडली की गरज भागतीय...सारे काही फुकट मिळतंय.. मग कष्ट कशाला करायचे? दुसरे कष्ट करतायत आणि हे फुकट उपभोगतायत. याला काही अंतच दिसत नाहीये. माझ्या घरात वावरणाऱ्या बाया, किंवा जे कुणी असतील ते अपशकुनी, अमंगळ आणि अपवित्र आहेत. माझ्या घरातील त्यांच्या वावराने माझ्या घरातील सुख शांती नष्ट झाली आहे. ह्या खेळाडू, विद्यार्थिनी, नोकरदार म्हणवून घेणाऱ्या बायांनी माझ्या घराचे घरपण हिरावून घेतले आहे. त्यांना माझ्या घरी पाठविणाऱ्या मेंटॉर्सनी माझ्या आयुष्यातली अनेक वर्षे नासवली आहेत. सोयीसाठी माझा आणि माझ्या घराचा वापर करणाऱ्यांना कधीही कसलेही सुख लाभणार नाही. हा शाप नाही तर ईश्वरी नियम आहे. इथले कायदे कानून कदाचित त्यांना शिक्षा देणार नाहीत कारण  कायद्याचे रक्षकच समाजसेवेच्या गोंडस नावाखाली हा हिडीस खेळ करत आहेत. पण माझा परमेश्वरावर विश्वास आहे आणि त्याला कुठलेही साक्षीपुरावे द्यावे लागत नाहीत. 

माझे घर वापरणाऱ्या बाया (आणि काही पुरुषसुद्धा)  इतक्या गचाळ आहेत, मी बाहेर कुठे गेले की  माझी वाट अडवतात कुठल्या दुकानात, मार्केटमध्ये वगैरे मवाल्यासारख्या धक्के देतात, माझ्या मागे मागे चालतात, "हाय रब्बा" वगैरे म्हणून चेकाळल्यासारख्या खिदळतात, काहीवेळेला मला चालणे मुश्किल होईल इतक्या चिकटायला येतात. माझ्या घरात त्यांच्या आवडत्या वस्तू, पदार्थ आणावेत म्हणून माझ्या मागे मागे फिरतात.  या गरीब, गरजू वगैरे नाहीत तर चोर आहेत. या त्यांच्या आयुष्यात नेहमीच कुणाला ना कुणाला तरी त्रासच देणार कारण तीच त्यांची प्रवृत्ती आहे. मिळेल त्यात भागविणे किंवा अधिका साठी कष्ट करणे या पेक्षा दुसऱ्याकडे  जे आहे ते बळजबरीने हिसकावून घेऊन त्याचा उपभोग घेण्याकडे त्यांचा कल आहे. हे सगळेजण आयुष्यभर असेच बांडगुळासारखे दुसऱ्याचे रक्त शोषून जगत राहाणार. 

आणि हे बघणारे सर्व माईचे लाल, पिवळे, हिरवे, भगवे गप्प असतात, किंबहुना तेच या लुटीचे मुख्य सूत्रधार असतात. मी परदेशात राहणाऱ्या आमच्या विद्यार्थ्यांना, नोकरदारांना आणि कुणाला मदत करतो/करते असा फुक्कटचा मोठेपणा मिरवतात. यात काहींचा अंतस्थ हेतू असतो. त्यांना स्वतःचे मोठेपण सिद्ध करून, अनुयायांची संख्या वाढवायची असते. त्याकरता माझ्यासारख्या सामान्य बाईचा, तिच्या नातेवाईकांचा आणि घराचा बळी गेला तर हरकत काय आहे? सर्वसामान्यांच्या त्यागावर तर कुणाचे तरी पोकळ मोठेपण साकारलेले असते. आणि हे असे करताना त्या हलकटांना कसलीही लाज वाटत नाही हे विशेष. त्यांच्या या विकृत कर्माला कुणी शिक्षा करीत नाही.

काय बोलायचे आणि किती बोलायचे? या निर्लज्ज, फुकट्या बायांचे पांचट चाळे बंद होतच नाहीयेत. 

***

कशासाठी? पोटासाठी ... ?

जीवनाचे ध्येय काय? मानवाच्या अस्तित्वाचे कारण काय?
माणूस कशामुळे कार्य करण्यास उद्युक्त होतो? जीवनाची इतिकर्तव्यता काय? वगैरे .. वगैरे.. वगैरे.

असे अनेक गहन प्रश्न आणि त्याची तशीच गूढ उत्तरे. मानवाच्या आयुष्याचा, कर्माचा अन्वयार्थ लावण्यासाठी, आजवर अनेक विद्वान पंडित त्यांची बुद्धी खर्ची घालत आलेले आहेत. परंतु एकच सर्वमान्य असे उत्तर अजूनही गवसलेले नाहीच. प्रत्येकजण त्यांच्या त्यांच्या कुवतीनुसार, बुद्धिमत्तेनूसार जीवनाचा अर्थ लावतो आणि त्यानुसार वर्तन करतो. परंतु काहीजण असे असतात, की ज्यांना वाटत असते ते खूप शहाणे. असं समजायला तशी काही कुणाची हरकत नसते. समस्या तेव्हा निर्माण होते, जेव्हा ते इतरांना मूर्ख समजतात. दुसऱ्या कुणाचे राहणे, बोलणे, खाणे, पिणे, आवडी निवडी, वर्तन म्हणजे एकुणात सारे आयुष्यच नियंत्रित करू लागतात. इतर कुणाच्या इच्छा, आकांक्षांशी त्यांचे काहीच देणेघेणे नसते. असे लोक पराकोटीचे आत्मकेंद्रित, आत्मपूजक असतात. अशा व्यक्तींच्या अस्तित्वाने अनेक आयुष्य नासून जातात. माझ्याबाबतीत नेमके तेच घडते आहे. 

माणसाच्या अनेक गरजा असतात आणि त्यांची पूर्ती करण्यासाठी प्रत्येकजण कार्यप्रेरित होत असतो यावर तरी सर्वांचे एकमत असायला हरकत नाही. या गरजा शारीरिक, मानसिक, बौद्धिक, भौतिक, अधिभौतिक असू शकतात हे सत्य आहे. प्रत्येक सजीव वेगळा असतो आणि प्रत्येकाच्या गरजाही वेगळ्या असतात. त्यातही अन्न, वस्त्र आणि निवारा या मूलभूत गरजा आहेत. 

काहीजण खूप ध्येयवादी असतात आणि ध्येय पूर्तीकरता अथक प्रयत्न करीत असतात. सामान्यतः हा एक उत्तम गुण समजण्यात येतो. परंतु काहीजण ध्येय साध्य करण्याकरता भलताच मार्ग पत्करतात. स्वतःचा कार्यभाग साधला म्हणजे झाले, तो कसा? कोणत्या मार्गाने? वगैरे प्रश्न गौण आहेत, असे त्यांना वाटते. परंतु हे काही बरोबर नाही. रामायणातील वाल्या कोळी सुद्धा असेच काही करीत होता, नाही का?

वाल्या कोळ्याला त्याच्या कुटुंबाचे पालन पोषण करायचे होते. त्याचा हेतू पवित्र होता, उदात्त होता, परंतु तो साधण्याकरता त्याने चुकीचा मार्ग स्वीकारलेला होता. तो वाटमारी करीत असे, येणाऱ्या जाणाऱ्या वाटसरूंची तो लूट करीत असे. सर्वस्व लुटले गेल्यावर, त्या वाटसरूंची अवस्था काय होत असेल? याचा विचार करण्याचे त्याला काही कारणच नव्हते. त्याचा हेतू साधलेला असे. परंतु एकदिवस त्याला समजले, परपीडा हे पाप आहे. कुणाला विनाकारण क्लेश देणे हा गुन्हा आहे. आणि ज्यांच्याकरता तो हे पाप करतो आहे, ते त्याचे कुटुंबीय देखील त्याच्या या पापाचे भागीदार होण्यास तयार नाहीत. म्हणजे शिक्षा त्याला एकट्यालाच भोगावी लागणार आहे. हा साक्षात्कार झाल्यांनतर त्याला शहाणपण सुचले. वाममार्ग सोडून त्याने तप:चारणाचा खडतर मार्ग स्वीकारला. कष्टप्रद अशा तपश्चर्येअंती वाल्या कोळ्याचे रूपांतर महर्षी वाल्मीकी मध्ये घडून आले, ही कथा सर्वश्रुत आहे. परंतु ही कथा वाचणाऱ्या असंख्य वाल्या कोळ्यांना आणि कोळिणींना, वाल्मीकी होण्यामध्ये काहीच रस नाही. त्यांचा कार्यभाग, वाल्या कोळ्याच्या मार्गाने सहजपणे, जास्त कष्ट न करता साधला जातो आहे.

महत्वाकांक्षा असणे काही वाईट नाही, पण तिच्या पूर्तीसाठी अयोग्य मार्ग पत्करला तर सारे काही फसते. मनुष्य जे काही बरे वाईट कर्म करतो, त्याचा परतावा त्याला याच जन्मी मिळतो यावर माझा पूर्ण विश्वास आहे, आणि अनुभव सुद्धा तसाच आहे. महान पुण्यात्मा, सदा सत्यवादी धर्मराजाच्या एका चुकी बद्दल, त्याला स्वर्गात प्रवेश मिळाला नाही हे सत्य आहे. ही सर्व झाली पुराणातली वांगी. त्यांचा उपयोग व्यवहारामध्ये शून्य आहे. खरे नाही वाटत? पण माझा अनुभव तसाच आहे...

आता किती वेळा तेच सांगायचे? माझ्या आसपास असे अनेकजण आहेत, जे बेशरमपणे वर्षानुवर्षे माझे घर पोखरत आहेत. त्यांच्या गरजा भागवण्यासाठी त्यांनी माझी आणि माझ्या कुटुंबाची अनेक वर्षे कुरतडली आहेत. ती परत मिळणे केवळ अशक्यच आहे. कुणाला क्रीडानैपुण्य मिळवायचे आहे, कुणाला कसली कसली कौशल्ये आत्मसात करायची आहेत, तर कुणाला विविध अभ्यासक्रम पूर्ण करून नोकरी मिळवायची आहे. या सर्वांना मदत करणारे त्यांचे मेंटॉर्स, समाजसेवक आहेत. आणि त्यांच्या  हेतू पूर्तीसाठी ते मला आणि माझ्या घराला वापरून घेत आहेत. त्यांच्यामुळे मला आणि माझ्या कुटुंबीयांना होणाऱ्या त्रासाची कुणाला खंत नाही. मी तक्रार केली तर मला उच्चं रवाने सांगितले जाते, जगात इतकी दुःखे आहेत, मग तुला तुझे आयुष्य सुखाने जगायचा अधिकार नाही. त्यांच्याकरता झीज सोसणे तुझे कर्तव्य आहे. आणि हे सांगणारे जे पवित्र, निःस्वार्थी, सत्यार्थी कार्यकर्ते आहेत, ते मात्र सुखेनैव त्यांचे आयुष्य जगत आहेत. समाजसेवेचा उपदेश करून, ते त्यांच्या सुरक्षित आणि सुखकारक घरात दारे बंद करून निवांतपणे जगतात. माझ्या प्रत्येक सुखात, आनंदात वाटा मागणारे हे वाटेकरी, स्वतःची घरे कडेकोट बंदोबस्तात ठेवतात. समाजसेवेचा उपदेश करण्याकरता बाहेर जाताना, घराला नीट कड्याकुलपे लावतात. इतक्या साऱ्या बिच्चाऱ्या गरजूंकरता ते त्यांची घरे उघडत नाहीत हे विशेष.

"कामातुराणां न भयं न लज्जा" असे एक वाक्य ऐकलेले आहे. याला वाक्प्रचार म्हणावे? का सुविचार? ते माहिती नाही. परंतु त्याची यथार्थता पदोपदी दिसून येते. या वाक्यातील 'काम' म्हणजे कामदेव, ज्याने रती-मदनाला कह्यात घेतले, ज्याच्या योगे प्रत्यक्ष भगवान शिवशंकरांचा उपमर्द घडला आणि रती-मदनाची राख झाली, हे सर्वांना माहिती असेलच. व्यवहारात या वाक्याचा वापर कुठल्याही अतिरेकाचे परिणाम दर्शविण्याकरता केला जातो. अनावर लोभ, हाव, लालसा, वासना ही वाईटच असतात आणि त्याचा शेवट सर्वनाशातच होतो हे सत्य आहे. मग ती लालसा धनसंपत्ती जमविण्याची असो, सत्ता, प्रसिद्धी, मानसन्मान, प्रशंसा अथवा ज्ञान प्राप्तीची असो ... या लालसेचे बळी अनेकजण असू शकतात, परंतु अशी हाव, असा लोभ बाळगणाऱ्याला त्याबद्दल कसलीच चिंता वाटत नसते. ध्येयप्राप्तीच्या स्वप्नाने, त्यांची दृष्टी जणू अंध झालेली असते. मग त्यांचे भय संपते आणि लज्जेचा तर त्यांनी कधीच त्याग केलेला असतो. काहीवेळा त्याचे परिणाम भयानक होतात.

समाजसेवा करण्याची काहींना अनावर हौस असते, परंतु त्याकरता स्वतः झीज सोसण्याची त्यांची बिलकुल तयारी नसते. मी सांगेन तसेच तुम्ही वागले पाहिजे, बोलले पाहिजे कारण मला जास्त कळते. मी सगळ्यांपेक्षा जास्त शहाणा/शहाणी आहे, असा त्यांचा हट्टाग्रह असतो. असा वृथा अहंकार बाळगून काही व्यक्ती अनेकांचे जीवन दुर्धर करतात, अनेक कुटुंबे उद्ध्वस्त होतात. अनेकांचे तळतळाट या आत्मकेंद्रित व्यक्तींच्या माथी लागतात. परंतु त्याची फिकीर या अहंकारी व्यक्तींना अजिबातच नसते. मी इतरांच्या कल्याणाकरता सारे काही करीत आहे, माझा हेतू उदात्त, निःस्वार्थ आणि पवित्र आहे वगैरे भ्रामक कल्पनांनी असे "सज्जन" भारावलेले असतात. एक घर लुटून दुसरे घर भरणे हा रॉबिन हूड चा मार्ग त्यांना फारच आकर्षक वाटतो, कारण असे करताना त्यांना स्वतःला काहीच कष्ट करायचे नसतात, अथवा दमडीचा देखील खर्च करायचा नसतो. फुकटचा दुवा मात्र झोळीत पडतो. पण हे समाजसेवक विसरतात, कथेमध्ये जरी रॉबिन हूड नायक असला तरी असतो तो दरोडेखोरच.

"गरजवंतांना अक्कल नसते" असे म्हणतात. इथे तर अकलेचे दिवाळेच निघालेले दिसते आहे.गरज माणसाला काय काय करायला लावेल सांगता येत नाही. पण म्हणून काय कुणाचे घर लुटायचे? कुणाचे पूर्ण आयुष्यच ताब्यात घ्यायचे? मला कुणाचेही संरक्षण नाही, प्रतिकार करण्याचे सामर्थ्य आणि त्यासाठी लागणारा पैसा, मदत, आधार नाही, म्हणून माझ्यावर आणि माझ्या घरावर  वाट्टेल तसे अत्याचार चालू आहेत. सहज साध्य आहे आणि कुणा समर्थांचे आशीर्वाद पाठीशी आहेत, म्हणून सरळ सरळ माझ्या घराची लूटमारच चालू आहे. हे थोडे झाले म्हणून की काय? ..मला न विचारता, माझी परवानगी न घेता, त्यांची ज्ञानतृष्णा भागविण्यासाठी आणि विचित्र, विकृत प्रयोगांसाठी, माझा आणि माझ्या शरीराचा देखील वापर केला जातो. हा गुन्हा आहे हे कुणा महाभागाच्या मनातही येत नाही आणि बुद्धीला उमगत नाही. हे अनाचारी इतके निर्ढावलेले  आहेत, की मी त्यांच्या विरुद्ध (फक्तं ) बोलते (दुसरे मी काहीच करू शकत नाही), म्हणून मला शासन करण्याच्या वल्गना करतात.

समाजसेवेचे व्रत घेतलेले काही अतिउत्साही सध्या माझ्या घरात घरात भरपूर गोंधळ घालत आहेत. गेली काही वर्षे माझ्या घराचे घरपण या गोंधळेकर सेनेच्या जाचाने संपुष्टात आले आहे. माझ्या घरातली प्रत्येक वस्तू, जणू काही स्वतःच्या मालकीची आहे अशी समजूत करून घेतलेले हे काळे-गोरे उच्छादी, माझ्या घराची वाताहत करीत आहेत. आणि त्यांना समर्थन देणारे, त्यांच्या "समाजसेवा" करण्याचे कौतुक करणारे उद्योगी मान्यवर मला वाईट ठरवित आहेत, कारण मी तक्रार करते.

या लोकांचे समाधान माझे घर आणि घरातील वस्तूंपुरते मर्यादित नाही. ते मला देखील त्यांच्या मालकीचे खेळणे समजतात. समजा तुम्ही कुठल्यातरी औषधाच्या प्रभावाने ग्लानीत आहात अथवा बेशुद्ध अवस्थेत आहात आणि तुमच्या शरीराशी अन्य कुणी चाळे केले, -- जसे केस कापणे, नखे रंगवणे, भिवया कोरणे आणिक बरेच काही, तर तुम्हाला काय वाटेल? तुम्ही शुद्धीवर आल्यावर हे एक 'सरप्राइज' आहे म्हणून आनंद व्यक्तं  कराल? त्यांनी केलेल्या चाळ्यांचे कौतुक कराल? हा तर शुद्ध बलात्कारच आहे. तुमच्या आई, बहीण, पत्नी, कन्या, मैत्रीण यांच्या बाबतीत असे घडले, तर ते करणाऱ्याचे तुम्ही कौतुक कराल का? झोपेत असताना किंवा बेशुद्धीत असताना, कुणीतरी तुमच्या शरीराचा वापर कुणाच्यातरी कौशल्यविकासा साठी अथवा ज्ञान संपादनासाठी प्रयोगाकरता केला जातो, हा प्रकार किती किळसवाणा, भयप्रद आणि अपमानास्पद आहे? परंतु अशा विकृत प्रकाराला प्रोत्साहन देणारे आणि त्याचे कौतुक करणारे महाभाग समाजात बेदिक्कत, राजरोस मानसन्मानाने मिरवीत आहेत. त्यांच्या या अघोरी प्रयोगांमुळे त्यांनी मला विद्रुप तर केलेले आहेच, पण त्याच बरोबर माझे आरोग्य देखील धोक्यात आलेले आहे. मला होणाऱ्या असह्य वेदना,  सतत चे आजार आणि त्यामुळे मला होणारा मनस्ताप, याचे त्या सुमार दर्जाच्या, उथळ, प्रयोगशील कौशल्य विकासकांना काहीच वाटत नाही. इतकी वर्षे बोलून देखील या मंदबुद्धी लोकांना कळत नाहीये,  की ते करत असलेल्या कामाचा दर्जा अत्यन्त वाईट आहे.  सौंदर्यप्रसाधकांनी  माझ्या चेहऱ्यावर, केसांवर आणि एकूण सर्व  शरीरावर केलेले सौंदर्य उपचार फसलेले आहेत, आणि माझे मुळात जरा बरे असलेले रंगरूप देखील बिघडून गेलेले आहे. या नुकसानीची  भरपाई करणे त्यांना कधीतरी जमेल का?  त्यांनी शिवलेले (म्हणजे मी विकत आणलेल्या किंवा शिवलेल्या कपड्यांमध्ये केलेले बदल)  कपडे ओंगळ दिसतात आणि वापरणे अशक्य होते आहे. ज्या पद्धतीने माझे कपडे आल्टर करण्यात येतात किंवा बदलले जातात, त्यावरून त्या शिंपी आणि शिंपिणीची अतिसामान्य, बालीश  (आणि फिल्मी) आवड-निवड लक्षात येते.  त्यांनी स्वयंपाकघरातील वस्तूमध्ये  केलेल्या बदलांमुळे चांगल्या, टिकाऊ आणि उपयोगी वस्तू, निरुपयोगी होतात आणि त्या टाकून देणे भाग पडते आहे. माझे चप्पल, सॅण्डल्स, शूज, पर्सेस, पिशव्या, साड्या, दागिने, चादरी इत्यादी किती वस्तू अक्षरश: कचऱ्यात जमा झाल्या? त्याची तर गणतीच नाही. माझे किती आर्थिक नुकसान झाले आहे याची काही मोजदादच नाही. त्यांच्या चाळ्यांमुळे माझ्या घरातील वातावरण बिघडले आणि घरातील सगळ्यांनाच मानसिक त्रास सहन करावा लागतो आहे. किती सहन करायचे? या लोकांनी सर्व मर्यादा निर्लज्जपणे ओलांडलेल्या आहेत. परंपरा, संस्कृती आणि संस्कारांचे गोडवे गाणारे हे महानजन, या विकृतीची निंदा देखील करीत नाहीत. असले प्रकार बंद करणे आणि करणाऱ्यांना शिक्षा देणे तर दूरच.

अगदी वाईटातला वाईट गुन्हा करणाऱ्याला देखील अशी वागणूक दिली जात नाही. त्याला त्याचा गुन्हा काय आहे? त्याच्यावर कोणते आरोप आहेत? हे सांगितले जाते. त्याला त्याची बाजू मांडण्याचा अधिकार दिला जातो. पण माझ्या बाबतीत असे काहीच घडत नाहीये. तक्रारदार, पोलीस, वकील, न्यायाधीश आणि जेलर या  साऱ्या भूमिका हेच सज्जन निभावताना दिसत आहेत. त्यांच्यावर कुणाचाही अंकुश नाही.  न्याय, नीती, शिष्टाचार वगैरे फक्तं बोलण्याकरता असतात, प्रत्यक्ष कृती करताना ते सारे विसरायचे असते अशीच शिकवणूक या कृष्णकृत्य करून मिरविणाऱ्या निर्लज्जाना मिळालेली असावी. चालू असलेला छळ मी बिना तक्रार सहन करावा अशीही  अपेक्षा हे अतिरेकी करतात. 

माझ्यावर आरोप करणारे स्वतःला सद्गुणांचे अवतारच समजतात असे दिसते. वाईट (अगदी नीच म्हणावे असेही) गुण असणारे, चारित्र्य आणि नैतिकतेच्या बाबतीत कित्येक मात्रा उणे असणारे काहीजण मात्र बिनबोभाट जगत आहेत. कारण मला सुधारण्याचा, वळण लावण्याचा आणि सरळ करण्याचा (हे दोन्ही कसे जमणार माहिती नाही) वसा ज्यांनी घेतला आहे, त्यांच्या मर्जीतले आहेत ते. त्यांच्या अवगुणांकडे, गुन्ह्याकडे लक्ष द्यायला कुणाला वेळच नाही. सर्वांना माझ्यात सुधारणा घडवून आणायची आहे, हेच त्यांचे एकमेव लक्ष्य असावे (बहुदा )

मला तर असल्या कीड लागलेल्या समाजाबद्दल आणि त्यातल्या अशा पांचट, अहंमन्य (आणि बिनडोक) व्यक्तींबद्दल कसलीही  आशा वाटत नाही. स्वतःच्या भल्याकरता, दुसऱ्याला वापरून घेणाऱ्या व्यक्ती ज्या समाजात मानसन्मानाने जगत आहेत, अशा समाजाबद्दल चांगल्या भावना निर्माण होणे केवळ अशक्यच. आणि या अशा काही मोजक्या विकृत आणि अनाचारी माणसांमुळे, समाजातील सभ्य आणि चांगल्या माणसांची मात्र विनाकारण बदनामी होते हे खूप वाईट आहे.
***