निर्लज्जम् सदा सुखी!

 काही माणसे अशी असतात,  ज्यांच्यावर बाह्य परिस्थितीचा, सुख - दु:खांचा  काहीही परिणाम होत नाही. त्यांचे  जे इप्सित आहे, ध्येय आहे, ते साधण्यासाठी ते सदोदित कार्यरत असतात. अशा लोकांना  दृढ निश्चयी, द्येयवादी, स्थितप्रज्ञ  म्हणून  गौरविले  जाते.  त्यांचे ध्येय हे आदर्श असते, त्यात इतर कुणाचे नुकसान करणे अथवा कुणालाही दु:ख देणे अपेक्षित नसते. 

हेच सर्व गुण असलेली काही माणसे मात्र गेंड्याच्या कातडीची म्हणून ओळखली जातात. अशा माणसांना स्वार्थी, संधीसाधू असेही म्हणले जाते. याचे कारण म्हणजे त्यांचे साध्य आदर्श नसते, स्वार्थी असते. ते साधण्यासाठी इतरांना होत असलेल्या त्रासाची अशी माणसे जराही पर्वा करीत नाही. त्यांच्यामुळे दु:खी होत असलेल्यांबद्दल त्यांना सहानुभूती नसते. इतरांच्या  रडण्याचा, शिव्याशापांचा या माणसांवर काही परिणामच होत नसतो. त्यामुळे ते दु:खी होत नाहीत,  त्यांच्या मनात  कसलीही अपराधी भावना देखील नसते. त्यांच्यामुळे नुकसान झालेल्यांचे रडणे त्यांना त्रास देत नाही, ते करीत असलेल्या कर्मापासून विचलित करीत नाही. कारण ते सर्वजण  निर्लज्ज असतात. म्हणूनच म्हणले जाते, "निर्लज्जम्  सदा सुखी!" 

आजकाल माझ्या आसपास वावरणारी 'काही' माणसे या  "...सदासुखी"  वर्गातली आहेत असे दिसून येते आहे. त्या लोकांच्या अस्तित्वामुळे माझ्यावर आणि माझ्या घरावर होणाऱ्या दुष्परिणामांबद्दल ते पूर्णतः बेफिकीर असल्याचे दिसून येते आहे.  त्यांना फक्त त्यांची सोय, त्यांचा फायदा, त्यांच्या इच्छा-आकांक्षा  माहिती असतात. त्यांचे हे साध्य साधण्याकरिता ते सतत माझ्या घरात येतात, वरचेवर माझ्या वस्तू, कपडे, घरातील सर्व सुविधा बिनदिक्कत वापरतात... फुकट.  ही  मंडळी बेघर वगैरे नाहीत बरं का. त्यांना राहण्याकरता ठिकाणा आहे,  माथ्यावर छत आहे. अन्न, वस्त्र, निवारा या त्यांच्या प्राथमिक गरजा पूर्ण केल्या जात आहेत. पण त्यांना त्यात समाधान नाही. त्यांच्याकडे आहे त्याहून अधिक काही त्यांना  हवे आहे. त्यांना जे मिळते, त्याहूनही अधिक चांगले, आकर्षक असे सर्व त्यांना हवे आहे. अशी इच्छा असणे काही पाप नाही, चुकही नाही. अधिक चांगले जीवन जगावेसे वाटणे हे काही अस्वाभाविक नाही. त्यामुळेच तर मानव जातीची प्रगती झाली आहे ... होत आहे. परंतु त्यांच्या या आसक्तीची पूर्ती करण्यासाठी  निवडलेला  मार्ग चुकीचा आहे.  त्यांच्याकडे जे कमी आहे, ते लगेच आणि आयते मिळायला हवे आहे. त्याकरता स्वतः कष्ट वगैरे करायची त्यांची तयारी नाही. स्वतःला गरीब, गरजू म्हणवून घेत, हे लोक इतरांनी त्यांच्या इच्छा पूर्ण कराव्यात अशी अपेक्षा बाळगतात ... नव्हे ते इतरांचे कर्तव्य आहे असे मानतात. माझ्या घरात मन:पूत ऐषोआराम भोगतात. माझ्या चांगल्या वस्तू, कपडे, माझे घर आणि त्यातील सर्व सोयी-सुविधा   एकही पैसा खर्च न करता आणि कसलीही मेहेनत न करता त्यांना वापरायला मिळतात,  जे मिळविण्यासाठी मी आणि माझ्या पतीने आजवर कष्ट केलेले आहे. त्यांना सर्व काही आयते आणि मोफत मिळते आहे, तरीही ते बिच्चारे...? 

आम्ही ... म्हणजे मी आणि माझे कुटुंबीय काही श्रीमंत नाहीत. आम्ही आमची आयुष्य फक्त सुखोपभोगात व्यतीत केली नाहीत. आम्हीही कष्ट केले आहे, अजूनही आम्हाला कुणी आयते, फुकट  काहीच देत नाहीत. आम्हीही अनेक दु:खांचा, अडचणींचा सामना केलेला आहे. अशीही  वेळ आलेली होती,  की मला माझे  सोन्याचे दागिने  विकणे भाग पडले होते. सगळीकडे अडचणी होत्या. पण आम्ही कुणाच्या घरी जाऊन वाट्टेल ते उचलून आणले नाही, वापरले नाही. माझ्याकडे वॊशिंग मशीन नव्हते, मोलकरीण देखील नव्हती... पण मी माझ्या आईकडे, किंवा सासुबाईकडे  कपड्याचे गाठोडे घेऊन गेले नाही .. धुण्यासाठी. 

आज आमच्याकडे जे काही थोडेफार आहे ते केवळ देवाची कृपा, वडिलधाऱ्यांचे आशीर्वाद आणि माझ्या पतीचे प्रामाणिक आणि अपरिमित कष्ट या मुळेच आहे. संकटे, अडचणी कुणाला चुकली  नाहीत. पण स्वतःच्या फायद्याकरता, सोयीकरता दुसऱ्या कुणाचे  आयुष्य उध्वस्त करण्याच्या या प्रवृत्तीला म्हणायचे तरी काय? 

अनेक दिवस असे प्रकार चालू आहेत. सुरुवातीला मी त्याकडे दुर्लक्ष्य केले. पण आता ते प्रकार वाढतच चालले आहेत. आमच्या घरावर अतिक्रमण करणारे चांगलेच निर्ढावले आहेत. त्यांना कुठल्या समर्थ व्यक्तीचे आशीर्वाद लाभले आहेत माहिती नाही, परंतु माझ्या घरात मीच उपरी झाले आहे. मी स्वतःचा  वेळ, पैसा खर्च करून बाजारातून आणलेल्या वस्तूंनी बघता बघता निराळे रूप धारण करायला सुरुवात केली. माझ्या वस्तूंवर हे लोक काही नावे आणि आकडे कोरून ठेवतात (अगदी कपड्यांवरसुद्धा). माझ्या घरातील जी उपकरणे आहेत (मिक्सर, ओव्हन, इस्त्री इ.) त्यांच्या केबल्सवर देखील काही नावे आणि पत्ता लिहिलेला/कोरलेला  आहे (काळ्या रंगाने, जो पुसला जात नाही). माझ्या कपड्यांवर भलतीच कुठली तरी लेबल्स लावलेली वेळोवेळी आढळतात. माझ्या स्वंयपाकघरातील  कुकर, चिमटा, डावापासून सर्व डबे, भांडी, चमचे इत्यादींवर अनेक अक्षरे आणि आकडे कोरलेले आहेत. माझ्या पुण्यातील तुळशीबागेत विकत घेतलेल्या आणि २० वर्षांहून जास्तकाळ वापरात असलेल्या स्टीलच्या वस्तूंवर 'मेड इन इंडोनेशिया', 'मेड इन थायलंड', 'एएमके' 'एमबीके', 'सेकोनेल' 'कॉस्को' असे काहीतरी लिहिलेले आहे. अनेक आकडे कोरलेले आहेत. अनेक वस्तूंवर नुसते 'स्टेनलेस स्टील' असे वाईट अक्षरात कोरले आहे. कुकर, कढई इ. वस्तूंवर त्या वापरण्याच्या सूचना मोठाल्या अक्षरात कोरलेल्या आहेत. त्यांचे आकार बदलले आहेत. हॅन्डल्स लहान केलेली आहे.  त्यांची मजल इतकी, की  माझ्याकडे असलेल्या रामरक्षा आणि मनाचे श्लोक या पुस्तकांवर त्यांनी स्वतःचे नाव आणि पत्ता असलेले शिक्के उमटवलेले आहेत (नाव दक्षिण भारतीय असावे आणि पत्ता सिंगापूरमधील आहे). माझ्या घरातील सर्व  कापडी वस्तूंमधील अर्ध्यापेक्षा अधिक धागे उपसून, त्यांच्या मच्छरदाण्या केलेल्या आहेत  (दुसरी उपमा सुचत नाहीये). मी पुण्यामध्ये विकत घेतलेल्या सिल्क च्या ड्रेस मटेरियल मधील जवळ जवळ एक मीटर कापड कापून नेले आहे, उरलेल्यातील धागे उपसलेले आहेत. इतरही काही कापडांमधील काही भाग असाच कापलेला आहे. दोन कापडावरील मूळचे सुंदर भरतकाम काढून त्यावर भल्या मोठ्ठया कुयऱ्या (त्यात सुद्धा बरेच नक्षीकाम केले आहे) भरलेल्या आहेत.  सर्व कपडे, चादरी इत्यादींवर एकच डिझाईन ... त्यांना बहुदा तेव्हढेच जमत असावे. माझ्या सर्व  ओढण्या इतक्या जाळीदार आणि लहान (लांबी आणि रुंदी) केल्या आहेत, की त्या वापरणे अशक्य झाले आहे (त्यात काही कापड शिल्लकच राहिलेले नाही, नुसतेच आडवे धागे दिसतायत). त्यातील दोन ओढण्यांवर  खूप भडक आणि भरीव असे भरतकाम केले आहे -- पांढऱ्या धाग्याने. जे फारच पांचट दिसते आहे, बघवत नाहीये. त्यातच भर म्हणून  गुलाबी आणि पिस्ता कलरच्या ओढण्यांना चारी बाजूने पांढऱ्या सॅटीनच्या पट्ट्या लावल्या आहेत. आणखी एका जॉर्जेटच्या ओढणीला टिकल्या लावून दोन बाजूनी जरीचे (पिवळीजर्द प्लास्टिक जर) गोठ लावले आहेत. एका अशाच जाळीदार केलेल्या ओढणीला (बहुदा त्यातलेच  धागे उपसून केलेले) गोंडे लावले आहेत, अगदी फिल्मी स्टाईल. अशा ओढण्या माझ्या वयाची कुठली मराठी, ब्राह्मण बाई वापरेल? 

नवीन वस्तू, कपडे या लोकांपासून सुरक्षित राहू शकत नाहीत. ती वस्तू घरात आल्याबरोबर  दोन तीन दिवसातच या लोकांची त्यावर झडप पडते. एखाद दुसरी वस्तू , दोन चार कपडे घेतले  असेही नाही. जितके आहे ते सर्व त्यांनी स्वाहा केले आहे, आणि अजूनही करत आहेत. यांची हाव इतकी प्रचंड आहे, की माझे घर हे त्यांच्या मालकीचे असल्याप्रमाणेच त्यांचे वर्तन आहे. मी कुठली वस्तू अथवा कपडे कुठे ठेवले आहेत ते शोधून काढतात. कुलूप असलेल्या कपाटातून देखील वस्तू गायब होतात. काही वेळा माझ्या पर्स ची चेन उघडलेली असते. ती अन्य कुणी हाताळली असल्याच्या खुणा मला सापडतात. आणि हे करणारे इतके निलाजरे, कोडगे आहेत, कि इतके बोलून, लिहूनही त्यांच्या कारनाम्यात कसलाही खंड पडलेला नाही. मी माझ्या घरात, माझ्या इच्छेनुसार, आवडीप्रमाणे काहीच करू शकत नाही. माझ्या घरातील प्रत्येक बाबीमध्ये त्यांचा हस्तक्षेप आहे. माझे घर म्हणजे जणू रेल्वेची वेटिंग रूम असल्यासारखे झाले आहे. माझ्या अतिशय खाजगी वस्तू देखील हे लोक वापरतात, बाकी वस्तूंबद्दल तर बोलायलाच नको. या अशा लोकांच्या माझ्या भोवती असण्याने, माझ्या आयुष्याची प्रत पार रसातळाला पोहोचली आहे.  असे सार्वजनिक आयुष्य कधीकाळी जगणे मला भाग पडेल, असे कधी वाटलेच नव्हते. पण आता ती सत्य परिस्थिती आहे. 

माझ्या घरात वावरणाऱ्या व्यक्ती अत्यंत असंस्कृत असाव्यात. सभ्यतेचे कोणतेही नियम त्यांना लागू होत नसावेत. माझे घर वापरणे  हा त्यांचा हक्क आहे असे ते समजतात (त्यांची अशी समजूत कुणी करून दिली? माहिती नाही).  दुसऱ्याच्या  घरात वावरताना जपून वावरावे, आरडा ओरडा, दंगा करून शेजाऱ्यांना उपद्रव होईल असे वर्तन करू नये, कारण त्यामुळे त्याचा आळ त्या घराच्या कायदेशीर रहिवाशांवर येऊन ते अडचणीत येतील  याचे भान ठेवावे. वस्तू  नीट, जपून, मोडतोड न करता वापराव्यात, त्यात परवानगीशिवाय फेरफार करू नयेत. (खरे म्हणजे दुसऱ्या कुणाच्या वस्तू वापरूच नयेत. नाईलाज असेल तर निदान परवानगी घ्यावी, आणि त्यात काहीही बदल न करता परत द्याव्यात)  इतके  साधे शिष्टाचार त्यांना कुणी शिकविले नसावेत असे दिसते. ज्यांचे घर (फुकट) वापरतो आहोत, त्यांचा अपमान करू नये. कृतज्ञता व्यक्त केली नाही तरी निदान त्रास देऊ नये, इतकी सभ्यताही  त्यांच्याकडे नाही. स्वतःला कष्टकरी,  कुशल कारागीर आणि सर्जनशील कलाकार समजणाऱ्यांना, म्हणवून  घेणाऱ्यांना  किमान इतकी तरी समज असावी अशी अपेक्षा करणे अवास्तव आहे का? 

या लोकांचे वाईट व्हावे असे मी म्हणणार नाही. परंतु एकंदरीत वर्तन पाहता, त्यांचे भवितव्य फारसे उज्वल नाही इतकेच म्हणावेसे वाटते.  शहाण्यांना शब्दाचा मार पुरतो असे म्हणतात, पण जे नासमज आहेत, बेभानपणे वर्तन करणारे आहेत त्यांना काही सांगण्यात अर्थच नाही. त्यांना काही समजवायचा प्रयत्न करणे, म्हणजे पालथ्या घड्यावर पाणी ओतण्यासारखेच आहे... केवळ निरर्थक. 

***

घरचं झालं थोडं ...

खरं म्हणजे हे खूपच वैयक्तिक आणि खाजगी आहे, अगदी माझ्या मनातील काही ... 

या आधी मी काहीजणांना सांगायचा प्रयत्न केला. पण त्यांना बहुदा मी सांगत असलेल्या घटना फारशा गंभीर वाटल्या नसाव्यात. कधी दुर्लक्ष केले गेले, तर कधी हे सगळे माझ्या मनाचे खेळ आहेत असे मला सांगण्यात आले. मग मी स्वसंवाद सुरू केला. त्याचा फायदा म्हणजे थोडाफार ताण कमी होत गेला, आणि काही वेळा त्या वेळच्या त्रासदायक परिस्थितीत मी कसे वागायला हवे? काय करायला हवे? हे माझे मला उमगत गेले. पण आता त्या प्रकारालाही मी कंटाळले आहे. म्हणून हा मार्ग पत्करला, माझ्या मनावरील ताण कमी करण्याचा एक प्रयत्न. इथे  माझ्या लिहिण्याकडे फारसे कुणाचे लक्ष जाणार नाही असेही  वाटते, म्हणून... 

मराठीत एक म्हण आहे -- "घरचं झालं थोडं आणि व्याह्यांनी धाडलं घोडं ". 

याचा अर्थ - घरी आधीच अडचणींचे डोंगर आहेत आणि त्यात कुणीतरी (अशी व्यक्ती ज्याला तुम्ही नकार देऊ शकत नाही) अजून अवघड, न पेलवणारी अशी जबाबदारी सोपवली. इथे व्याही शब्द वापरला आहे कारण भारतीय संस्कृतीत व्याही (मुलीच्या किंवा मुलाच्या सासरची मंडळी) फार महत्वाचे असतात. त्यांच्या घरी तुमची मुलगी नांदत असते. त्यांना दुखावले तर मुलीचे भवितव्य धोक्यात येऊ शकते. सुनेच्या माहेरच्यांना दुखावले तर मुलाचा संसार बिघडण्याची शक्यता असते. म्हणून व्याह्यांना कधी नकार दिला जात नाही, दुखावले जात नाही. ते म्हणतील तो शब्द शिरसावंद्य मानला जातो. 

माझी अवस्था अगदी तशीच झालेली आहे. सहन करता येत नाही आणि कुणाला सांगता देखील येत नाही.  कुणीतरी माझ्याकडे पाठवलेली ही घोडी मनमुक्तपणे उधळलेली आहेत. त्यांना अडविणारे, विचारणारे कुणीच नाहीत, आमचे घर जणू त्यांना आंदण दिलेले आहे, अशा आविर्भावात ती असतात. त्यांच्या या अनावर थैमानामध्ये माझ्या घराची आणि माझ्या प्रियजनांची वाताहत झाली आहे. 

*** 

सिंगापूर मध्ये आयुष्य खूपच सोपे आहे. शांततापूर्ण आणि सुखद आहे. 

पण काही काळापासून माझ्या या सुखाला ग्रहण लागले आहे की काय? -- असे वाटते आहे.

कसलीतरी अमंगळ छाया जाणवते आहे. तुम्हाला वाटेल ही असे का लिहिते आहे? 

पण हे काही माझ्या मनाचे खेळ नाहीत. काही अगोचर माणसे माझ्या घराचा मनसोक्त वापर करीत आहेत, मला न सांगता, न विचारता ... अगदी फुकट. 

त्यांना हव्या त्या पद्धतीने त्यांनी माझ्या घरातील अनेक वस्तूंचे परिवर्तन केले आहे. कुठलीही नवीन वस्तू या लोकांपासून सुरक्षित नाहीत. हे जे कोणी आहेत, ते आमचे कपडे, टॉवेल्स, अंथरूण, पांघरूण इ. बिनदिक्कत वापरतात. स्वयंपाक घर वाटेल तसे वापरून खूप घाण केले आहे. मी आवरायचे, साफ करायचे आणि ह्या उपटसुंभांनी घाण करायचे, असे सध्या चालू आहे. बाथरुम्सना तर अगदी सार्वजनिक स्वच्छता गृहाची कळा आणली आहे. त्यांना पाहिजे त्या वस्तूच मी विकत घ्याव्यात म्हणून ते माझ्यावर जबरदस्ती करतात. त्यांची संख्या जास्त असल्याने (त्यांचे एक नेटवर्कच आहे, असे म्हणले तर वावगे ठरणार नाही ) मी काहीच करू शकत नाही. मी विरोध केला तर मला स्वार्थी, असामाजिक अशा पदव्या दिल्या जातात. 

माझे कपडे, पर्सेस, बॅग्ज,चप्पल्स, शूज, घरी वापरायच्या स्लीपर्स (चप्पल), दागिने इतकेच काय अगदी अंतर्वस्त्रे देखील हे लोक त्यांना पाहिजे तशी आल्टर करून/बदलून घेतात. मी स्वच्छ धुऊन, घडी करून ठेवलेले माझे कपडे, टॉवेल्स इत्यादी, मला जेव्हा वापरायचे असतील, तेव्हा मळलेले आणि चुरगळलेले (कुणीतरी वापरलेले) आढळून येतात. माझ्या चष्म्याची फ्रेम बदलण्यापर्यंत या लोकांची मजल गेली आहे. माझे रोजच्या वापरातले सोन्याचे मंगळसूत्र, अंगठी, कानातले, बांगड्या या सर्वांचे आकार, डिझाईन या लोकांनी बदलून ठेवले आहे ( त्यातील जास्तीच्या सोन्याचे काय केले माहिती नाही). इतरही काही दागिन्यांचे रुपडे असेच बदलले गेले आहे, मला न सांगता, न विचारता. त्यामुळे गेली काही वर्षे मी दागिने वापरणेच बंद केले आहे. माझ्याकडे एक लहानशी चांदीची गणपतीची मूर्ती आहे, मी पुण्याहून येताना इथे आणली आहे. आणि चांदीचेच आसन आहे. त्या मूर्तीवर देखील कसल्यातरी रेघोट्या (कोरीव कामाच्या नावाखाली) ओढलेल्या आहेत. या गोष्टीचा मला रागच नाही, तर दु:ख देखील आहे. ती मूर्ती अनेक वर्षांपासून माझ्याकडे आहे.. अगदी मी पुण्यामध्ये राहात असल्यापासून. मी नवीन घर घेतले त्या वेळी ती मूर्ती विकत घेतली होती. आता तिचे रूपच पालटून टाकले आहे. चांदीच्या आसनाचा आकार खूप लहान केला आहे (त्यातली जास्तीची चांदी कुठे गेली माहिती नाही) आणि त्यावर देखील असेच काहीतरी कोरलेले आहे. तीच कथा चांदीचे निरांजन, वाटी आणि भांड्याची देखील आहे. लक्ष्मीचे नाणे देखील असेच (काही तरी कोरून) बदललेले आहे.  

हेअर स्टाइल आणि ब्युटी ट्रीटमेंटच्या नावाखाली मला अक्षरश: विद्रूप केले आहे. स्किन ट्रीटमेंटचे प्रयोगही माझ्यावर केले जातात. काही वेळा पायावर, हातांवर कापल्याच्या खुणा दिसतात. हातावर इंजेक्शन  दिल्या सारख्या असंख्य खुणा दिसतात. उदबत्तीचे  जळते टोक लागले की जसा गोल डाग दिसतो, तसे काही डाग माझ्या चेहऱ्यावर आणि इतर जागी अधून मधून दिसत असतात.  आणिकही बरेच प्रकार चालतात. त्यांचे प्रयोग होतात, आणि नुकसान माझे होते आहे. 

काही काळापूर्वी मी एक 'फिटनेस ट्रॅकर' उपकरण विकत घेतले होते. महिन्या दोन महिन्यांनी ते सापडेनासे झाले. जवळ जवळ वर्षभर ते नाहीसे झाले होते. काही महिन्यांपूर्वी अचानक मला माझ्या टेबलाच्या ड्रॉवर मध्ये दिसले, जो ड्रॉवर मी रोजच वापरते. ते चालू करून तपासले असता त्यातली माझी वैयक्तिक माहिती पूर्णपणे बदललेली होती. त्यात  रोजच्या चालण्याचे टार्गेट बदललेले होते (१५ हजार स्टेप्स), बाकीची माहिती अशी होती -- फीमेल (हे बरोबर आहे), वय वर्षे ३० (जे माझ्या वयापेक्षा पुष्कळच कमी आहे), उंची - १६५ सेमी ( जी माझ्या उंचीपेक्षा थोडी जास्तच आहे), वजन ४५ केजी (जे माझ्या पेक्षा पुष्कळच कमी आहे). अजूनही अधूनमधून ती माहिती तपासली असता, काही वेळा त्यात बदल आढळून येतो. 

माझे शिवणाचे मशीन आणि इतर साहित्य तर हे जणू त्यांच्यासाठीच आणले आहे अशा पद्धतीने वाट्टेल तसे  वापरतात. त्यात काही बिघडले, नादुरुस्त झाले तर दुरुस्ती मीच करते. या लोकांना फक्त (फुकट) वापरणे माहिती आहे. मी मध्ये क्रोशाचा स्कार्फ करत होते (विणत होते)... तर दरवेळी त्यात स्वतः काहीतरी विणकाम करून ठेवीत असत. माझे सगळे काम बिघडवून टाकले होते. सगळीकडे चित्र विचित्र नक्षीकाम करून, काय काय लिहून ठेवतात. (माझ्या एका पांघरुणावर आणि एका टेबलक्लॉथवर  निरनिराळ्या वनस्पती आणि त्यांची शास्त्रीय नावे लिहिली आहेत. माझ्या चष्म्याच्या फ्रेम वर देखील काहीतरी लिहून (कोरून) ठेवले आहे. माझ्या तुळशी बागेतून आणलेल्या, स्टील च्या भांड्यांवर देखील त्यांनी काही काही अक्षरे कोरली आहेत. चिनी मातीच्या, काचेच्या आणि लाकडी वस्तूंची अवस्था तर विचारायलाच नको. कापडी वस्तूंचे रंग, डिझाइन्स, आकार इ. काहींच्या काहीच करून ठेवले आहेत. माझ्या सर्व ओढण्या (दुपट्टे) कापून लहान (लांड्या) केल्या आहेत. आणि त्यातले धागे उपसून विरविरीत, जाळीदार आणि पारदर्शक  केल्या आहेत (चादरी, कपडे, शाली, स्कार्फ  इतकेच काय हातरुमालांचीपण साधारण तशीच  अवस्था आहे). त्यामुळे त्या नीट वापरता येत नाहीत. काहींवर विचित्र भरतकाम केले आहे तर सर्व ओढण्या, शाली, स्कार्फ इत्यादीना फॅन्सी गोंडे, झिरमिळ्या (टासेल) किंवा जरीच्या किनारी लावल्या आहेत (जे अतिशय वाईट दिसतंय). माझ्या काही कुर्त्यांवर बटबटीत भरतकाम करून टिकल्या लावल्या आहेत. माझ्या एका सुती साडीला, एका वितीपेक्षा रुंद, पिवळ्याजर्द जरीचे काठ लावले आहेत, तर एका रेशमी साडीचा मूळ रंग आणि डिझाईन बदलून, त्यावर मोठी मोठी पिवळ्या रंगाची नक्षी चितारली (छापली) आहे. एका गडद निळ्या रंगाच्या रेशमी साडीवर, शुभ्र रंगाच्या धाग्याने (रेशीम नाही) भरतकाम केले आहे... संपूर्ण साडीवर. पदरावर आणि काठावर देखील खूप ठसठशीत,भरीव असे भरतकाम केले आहे. एका रेशमी  (मला माझ्या मामा-मामीने दिलेल्या) साडीतील अर्धा मीटर पेक्षा जास्त भाग कापून तिथे भलत्याच रंगाच्या दोऱ्याने पिको केले आहे. तिचे काठ रुंद करून चंदेरी रंगाच्या जरी ऐवजी चकचकीत पिवळ्या रंगाची जर लावली आहे. काही साड्यांचे फॉल्स बदलले आहेत आणि त्यावर 'चांदुर ग्रुप' असे काही शिक्के आहेत. माझ्या नव्या, मी एकदाही न वापरलेल्या साडीवर लॉंड्री मार्क्स आहेत.  या लोकांचे काय काम असते माहिती नाही, परंतु आमच्या घरातील सर्व कापडी वस्तू .. अगदी चादरी, कार्पेट आणि लहान मोट्या टॉवेल्स पासून ते माझ्या साड्या आणि कपड्यापर्यंत.. त्यातील धागे उपसून विरविरीत आणि जाळीदार केल्या आहेत. चादरींवर इतके घाणेरडे नक्षीकाम करून मोठ्या मोठ्या चौकटी केल्या आहे. आणि सर्व चादरी कापून अगदी लहान केल्या आहेत, वापरातल्या आणि नव्या, एकदाही न वापरलेल्या देखील - मी त्या सर्व भारतातून, पुण्यामध्ये  विकत घेतलेल्या आहेत. आणि त्यातही त्या सर्व एकाच पद्धतीच्या नक्षीने चितारलेल्या आहेत. आधी तीन मोठ्ठाल्या काळ्या चौकटी आणि आत मध्ये नक्षी)  त्यातले जास्तीचे कापड काय केले माहिती नाही. आणि असे सगळे बदल, मॉडीफिकेशन्स करण्याकरता, त्यांना मला सांगण्याची अथवा विचारण्याची जरुरी सुद्धा वाटत नाही. अशा उद्दामपणाला काय म्हणायचे?  माझ्याबद्दलची तुच्छता?  की स्वतःबद्दलचा (अनाठायी) गर्व? 

माझ्या घरातील सर्व वस्तूंचे आणि माझेसुद्धा ट्रान्सफॉर्मेशन करू पाहणाऱ्या गटातील सदस्यांना जे आवडते तेच मला आवडले पाहिजे, चालले पाहिजे अशी जबरदस्ती माझ्यावर करण्यात येते आहे. मी एक भारतीय, मराठी, हिंदू, ब्राम्हण स्त्री आहे. वाट्टेल ते नवीन बदल स्वीकारू शकेन, इतकी तरुण देखील नाही. मला अशा प्रकारच्या फॅशनचे/पद्धतीचे  कपडे, केशरचना, मेकअप  चालतील की  नाही, याचा जराही विचार नाही?  त्यातले काहीजण  यावरून मला अति मागासलेली म्हणतात, समजतात. परंतु कपड्यांचा आणि विचार, समज, जाण, प्रगल्भता यांचा अर्थाअर्थी काय संबंध आहे?  ते मला समजत नाही. त्यांच्या आवडीचे,निवडीचे कपडे, दागिने मी वापरू लागले, त्यांच्याप्रमाणे केशरचना आणि चेहऱ्याची रंगरंगोटी करू लागले,  म्हणजे माझ्यात सुधारणा झाली,  असे ते समजणार आहेत का?  

आणि आश्चर्य म्हणजे या सर्व घटनाक्रमास परिचित असणाऱ्या (सो कॉल्ड) सभ्य, सुसंस्कृत, सुविद्य इत्यादी इत्यादी मंडळींना या चालू असणाऱ्या प्रकारात काहीच वावगे वाटत नाही. उलट मला तक्रार करण्याची सवय लागली आहे, ती बदलायला पाहिजे, माझ्या स्वभावात बदल व्हायला पाहिजे, मी माझे वागणे, बोलणे सुधारले पाहिजे --  असा सल्ला मला वेळोवेळी दिला जातो आहे. म्हणजे मला त्रास देणारे, माझे नुकसान करणारे मोकाट आहेत आणि त्यांच्याबद्दल तक्रार करते म्हणून मी वाईट? 

माझे घर, घरातील सर्व वस्तू, अनेक जण फुकट वापरतात. त्यांच्या वावरण्याने, आमचे घर वापरण्यामुळे आम्हाला होत असलेल्या त्रासाची त्यांना काहीच पर्वा नाही. इतका अहंगंड आणि दांभिकपणा असलेली माणसे, स्वतःला सर्जनशील (क्रिएटिव्ह), सामाजिक बांधिलकी जपणारे आणि समाजसेवक इत्यादी विशेषणे लावून घेतात. कुठलीही नवीन वस्तू विकत आणणे, म्हणजे नवीन मनस्ताप विकत घेण्यासारखेच मला वाटते. कारण आणलेली कुठलीही वस्तू अथवा कपडे  मला मूळ  स्वरूपात वापराताच येत नाही. त्यात वेळोवेळी अनेक बदल केलेले असतात (माझ्या अपरोक्ष). 

कुणीतरी व्यक्ती आहे म्हणे, तरुण, तरुणींना समाजोपयोगी कार्य करण्याकरता प्रेरणा देणे हे त्यांचे ध्येय आहे. तुमच्यात सामाजिक जाणीव असलीच पाहिजे. नसेल तर ती निर्माण व्हायला हवी. तुमच्याकडे असलेले सर्व काही इतरांबरोबर विभागून, वाटून घ्यायचे (शेअर करायचे), तसे न केल्यास तुम्ही स्वार्थी आहात. असा  प्रकार आहे. त्यांचाच असा काहीतरी प्रकल्प असावा (नक्की माहिती नाही, कारण मला कुणी विचारलेही नाहीये आणि कुणी सांगतही नाहीत), की बेघर लोकांना काही काळापुरते तुमचे घर वापरू द्यायचे. फक्त घर नाही तर इतर वस्तू, अगदी कपडे देखील.... शेअर करायचे म्हणे. आणि कौशल्य विकास करण्याकरता मुलांना जुन्या वस्तूचे रूपांतर नवीन प्रकारे करायला द्यायचे, "टाकाऊतून टिकाऊ प्रकल्प". पण या प्रकल्पात माझ्या अनेक वापरात असलेल्या आणि सुस्थितीत असलेल्या वस्तूंबरोबरच नव्या, एकदाही न वापरलेल्या, किमती वस्तूंची देखील आहुती पडली आहे. माझ्या वर्षानुवर्षे जपलेल्या किमती, रेशमी साड्यांची पार विल्हेवाट लावली आहे. मध्ये काही काळ असा होता, की कुठे बाहेर जायचे तर वापरण्याकरता माझ्याकडे जरा बरे, नीटनेटके असे कपडेच नव्हते. अजूनही परिस्थितीत काहीच फरक नाही. तयार विकत आणलेले, पुण्यातील शिंप्याकडून कडून शिवून घेतलेले किंवा मी स्वतः शिवलेले कपडे देखील विचित्र पद्धतीने आल्टर करून बिघडवून टाकले आहेत. त्यांची अवस्था अशी आहे, की मी ते वापरू शकत नाही. जुन्यातून नवीन तयार करण्याच्या नावाखाली त्यात वाट्टेल तसे बदल केलेले आहेत. आणि या "जुन्यातून नवे" प्रकल्पात माझ्या अनेक कोऱ्या, एकदाही न वापरलेल्या कपड्यांचा, वस्तूंचा देखील समावेश (मला न विचारता) केलेला आहे. शनिवारी आणि रविवारी या लोकांना आमचे घर वापरता यावे, म्हणून आम्ही दोघे दिवसभर बाहेर कुठेतरी उगीचच वेळ घालवीत असतो. आमचे घर वापरणारे अतिशय निष्काळजीपणे वापरतात. साहजिकच आहे, फुकट मिळालेल्या वस्तूंची किंमत कळत नाही. काही नुकसान झाले तर माझे होते, त्यांचे चारचव्वल देखील खर्च होत नाहीत. आणि अशाच फुकटयांकडून मला चिकट, चिक्कू, चिक्की इत्यादी नावे देण्यात आली आहेत (मी विरोध करते म्हणून).  आमचे घर वापरल्याबद्दल, त्यांना जराही कृतज्ञता नाही. वापरलेले घर नीट आणि स्वच्छ करून जावे एव्हढीही सभ्यता त्यांच्याकडे नाही.

ठरवले तर सांगण्यासारख्या अजून भाराभर गोष्टी आहेत. आजवर आर्थिक नुकसान तर खूप झाले आहेच, आणि मनस्ताप सुद्धा. या सर्व प्रकारामुळे माझे कुटुंब एक प्रकारच्या दहशतीखालीच जगते आहे. कारण आम्ही विरोध करू शकत नाही. आणि घर सुरक्षित नसल्याने मनस्ताप खूपच होतो. मला उच्चं रक्तदाबाचा त्रास सुरू झाला आहे. आणखीही काही आजार आहेत, ज्यांच्या बद्दल मी इथे लिहू शकत नाही. गेल्या १० १२ वर्षांमध्ये माझी अनेक आजारपण झाली आहेत, विशेषतः गेल्या ६ -७ वर्षात तर माझ्या प्रकृतीच्या सतत तक्रारी असतात. महिना महिनाभर माझी आजारपणे चालतात. मला काहीही आजार नाही, औषधे चालू नाहीत अशी परिस्थिती  गेल्या काही वर्षात फारच अभावाने होती. दोन वेळा  तर मला न्यूमोनिया झाला असावा असे डॉक्टरांना वाटत होते, म्हणून एक्स-रे काढायला सांगितले होते. माझ्या घरातील वातावरण आणि माझी मनस्थिती अतिशय वाईट झालेली आहे. माझ्या कुटुंबातील अन्य सदस्यांना देखील त्रास होत असणार, पण ते सुज्ञपणे बोलत नाहीत. मला मात्र तसे वागणे जमत नाहीये. आमची आणि आमच्या घरातील ही  परिस्थिती माहिती असूनही, आमच्या घरात उपद्व्याप करणारी मंडळी थांबायला तयार नाहीत. त्यांचा स्वार्थ इतका प्रखर आहे, की आम्हाला होत असलेल्या त्रासाची, आमच्या नुकसानीची त्यांना जराही पर्वा नाही... लाज तर नाहीच नाही. 

मी सिक्युरिटी कॅमेरा विकत घेतला आहे, पण माझ्याच घरात कॅमेरा लावणे मला ठीक वाटत नाहीये. आणि त्यात हे उच्छादी प्राणी पकडले गेले, तरी उपयोग काय? त्यांना शिक्षा कोण आणि कशी करणार? कुणाकडे मदत मागावी? हे मला कळत नाहीये, कारण चालू असलेला सगळाच प्रकार अतिशय विचित्र, विकृत आणि किळसवाणा आहे. सिंगापूरचे पोलीस प्रामाणिक आणि कर्तव्यदक्ष आहेत. पण माझ्या या त्रासात ते काय आणि कशी मदत करू शकतील?  हे मला समजत नाही. म्हणून मी अजून तरी तक्रार केली नाही. माझे पती दिवसभर कार्यालयीन कामामध्ये व्यस्त असतात, आणि मी असे काही सांगितले की त्यांना अजून त्रास होतो. मी शक्यतो न बोलण्याचा प्रयत्न करते, पण माझी सहनशक्ती आता संपली आहे. 

असो... 

गावोगावी ... (९)

 पुनःश:  प्रवासाची तयारी सुरु झाली होती. एकीकडे माझ्या मुलाची सहामाही परीक्षा चालू होती. आणि मी सिंगापूरला जाणार होते. माझे पती राहात असलेले तिथले घर चांगलेच प्रशस्त होते. मुख्य म्हणजे तिथे एक सुसज्ज असे स्वयंपाकघर होते.  काही जुजबी गरजेच्या वस्तू मी पूर्वीच घेऊन ठेवलेल्या होत्या. यावेळी मी दिवाळीच्या फराळाचे तयार पदार्थ नेण्याऐवजी, तिथेच करण्याचे योजले होते. त्या करता आवश्यक वस्तू , भाजण्या इत्यादींची जमवाजमव सुरु झाली होती. 

आता मला परदेश प्रवासाची चांगलीच सवय झाली होती. माझा मुलगा देखील प्रवासाला चांगला सरावला होता. विमानामध्ये टी .व्ही, गेम्स या मध्ये तो चांगला रमत असे.

आम्ही सिंगापूरला पोहोचल्यावर लगेचच माझी दिवाळीची तयारी सुरु झाली. कारण या वेळेस आमच्याकडे (काही दिवसांकरता) माझे आई-बाबा देखील येणार होते. चकल्यांसाठी लाकडी सोऱ्या नेलेला होता, आणि भाजणी पण. सिंगापूर मध्ये भारतीय लोकसंख्या पुष्कळ असल्याने, इथे सर्व भारतीय पदार्थ मिळतातच. मुस्तफा नावाचे मोठे शॉपिंग सेंटर आहे. ते २४ तास चालू असते. (सध्या कोविड मुळे बहुदा रात्री बंद असते ). तिथे वाणीसामान, भाजी इत्यादी पासून सर्वकाही मिळते.  किंमती देखील ठीक असतात आणि दर्जा चांगला असतो. मग फराळ तयार करण्याकरता लागणाऱ्या इतर साहित्याची खरेदी केली. आई बाबा सात-आठ दिवसच राहणार होते. मी त्यांच्याबरोबर परत एकदा सिंगापूर दर्शन घेतले. ते  पुढच्या प्रवासाला निघाले. आता परत आम्ही तिघेजण घरी होतो. 

एकदिवस माझे पती म्हणाले,  त्यांना सिंगापूर मध्ये काही वर्षे राहावे लागणार आहे. सलग काही वर्षे इथे राहणार असल्याने मुलाच्या शालेय शिक्षणात खंड पडला नसता.  त्यामुळे आम्ही तिघे तिथे राहू शकतो, निदान काही काळासाठी तरी. 

मी खरोखरीच विचारात पडले. मला पुण्यापासून इतक्या लांब राहण्याची कल्पना सहन होत नव्हती. पण माझ्या मुलाच्या दृष्टीने ते फायद्याचे होते. इतकी वर्षे आम्ही दोघेचजण घरी असायचो. पण ही  स्थिती वाढत्या वयाच्या मुलासाठी नक्कीच चांगली नव्हती. आणि कदाचित दोन एक वर्षात आम्ही पुण्याला परत जाऊ शकणार होतो. मुलाच्या शाळेचा प्रश्न होता. सिंगापूर मधील शैक्षणिक वर्ष जानेवारी ते नोव्हेंबर असते, आणि भारतात जून ते एप्रिल. म्हणजे त्याचे एक शैक्षणिक वर्ष वाया जाण्याची शक्यता होती. मग आम्ही ठरवले, शाळेची नीट सोय होत असेल तर आम्ही दोघे सिंगापूरमध्ये येऊ. 

पुण्याला परतल्यावर मी थोडी फार घराची आवराआवर सुरु केली होती. पण अजून शाळेच्या प्रवेशाचे नक्की झाले नव्हते, त्यामुळे आमच्या सगळ्या योजना अधांतरीच होत्या. 

अखेर भवती न भवती होऊन आमचे सिंगापूरला जाणे निश्चित झाले. जेमतेम आठ ते दहा दिवसच हातात होते. तेव्हढ्या वेळात मला माझे घर आवरून, प्रवासाची तयारी करायची होती. आता माझे घर किमान दोन वर्षे तरी बंद असणार होते. त्या दृष्टीने सर्व व्यवस्था करायची होती. अर्थात सिंगापूर म्हणजे काही जगाचे दुसरे टोक नव्हते. फक्त साडेचार तासांचा प्रवास. त्या वेळेस पुणे-सिंगापूर विमानसेवा सुरु करण्यात आली होती. अर्थात काही काळाने ती बंद झाली. 

माझ्या पतीने तिथल्या मध्यवर्ती विभागामध्ये एक चांगले प्रशस्त घर घेतले होते. माझ्या मुलाला शाळेत प्रवेश देखील मिळाला होता. आम्ही एप्रिल महिन्यात सिंगापूर मध्ये आलो होतो. इथल्या शाळांना जून महिन्यात सुट्टी असते. त्याला मे महिन्यात काही दिवस शाळेत जायला लागले आणि सुट्टी सुरु झाली. 

परका देश, नवीन घर .. पण हळू हळू मी इथे रुळत गेले. आता जवळ जवळ १५-१६ वर्षे मी इथे आहे. आणि सिंगापूर मला पुण्याइतकेच प्रिय आहे. माझे दुसरे घरच म्हणा ना. 

इथले आयुष्य खूपच शांततापूर्ण आणि आरामदायी आहे (असे मला वाटते). पुण्यातल्या गजबजाटातून इथे आल्यावर मला काही दिवस चुकल्या चुकल्या सारखे वाटत असे. इतकी शांतता..? पुण्याला आमच्या घराच्या आसपास पहाटे चार पासूनच रहदारी, येणाऱ्या जाणाऱ्यांचा वावर  सुरु होतो.  रात्री ११-१२ पर्यंत सर्व परिसर गजबजलेला असतो. त्यांनतर देखील वाहनांचे आवाज, कुत्र्याचे भुंकणे इत्यादी चालूच असते. पूर्वी तिथे कुणीतरी (बहुदा सुरक्षा कर्मचारी असेल) रात्री घुंगरू लावलेली काठी आपटत असे... थोड्या थोड्या वेळाच्या अंतराने. रात्रीच्या वेळेस तो आवाज देखील नकोसा वाटत असे. आमच्या घरासमोर बांधकाम चालू होते. त्याचा आवाज सतत चालू असे, धूळ खूप येत असे.  पाणी आणि वीज आलटून पालटून येत जात असत. एकंदरीत तिथे शांतता, स्वस्थता मिळणे अशक्यच होते. 

पुण्यात असताना लहानसहान कामाकरता देखील प्रचंड यातायात करावी लागत असे, जसे घरातली ट्यूबलाईट बदलणे, पंख्याचा रेग्युलेटर बदलणे, पाण्याचा फिल्टर दुरुस्त करणे, पडदे लावणे. आणि माझ्या घरातील वस्तू चक्राकार पद्धतीने नादुरुस्त होत असत. त्यामुळे मी सतत काही ना काही दुरुस्त करून घेण्याच्या व्यापात असे. आम्ही नुक्तेच नवीन घर घेतले होते. ते ताब्यात घेण्याचे (पझेशन घेण्याचे) सारे सोपस्कार,  मग जुन्या घरातून नव्या घरात सर्व सामान आणणे , लावणे, टेलिफोन, रेशन कार्ड, गॅस सिलेंडरचे कार्ड  इत्यादींवरील घराचा पत्ता बदलणे,  जरूरीपुरते थोडेफार फर्निचर करून घेणे .. हे सर्व करायला माझ्याव्यतिरिक्त दुसरे कुणीच नव्हते. त्याच  काळातच माझ्या प्रकृतीच्या काही तक्रारी सुरु झाल्या होत्या (त्या आजतागायत आहेतच). त्या  वेळेस आजच्या सारखे  ऑन  लाईन पेमेंट, इंटरनेट बॅंकिंग वगैरे काही नव्हते... म्हणजे नुक्ते नुक्ते सुरु झाले होते, पण माझ्या घरी अजून आलेले नव्हते.  काही बॅंकांचे तर तो पर्यंत अजून एटीएम देखील नव्हते. लाईट बिल, टेलिफोन बिल, शाळेचे शैक्षणिक शुल्क, आणखी कसली कसली देणी देण्यासाठी मला स्वतःच  जावे लागे. रांगेत उभे राहून राहून किती वेळ वाया जात होता, देवास ठाऊक. माझे पती परदेशात असल्याने  भारतातील आर्थिक व्यवहार मी करत असे, अर्थात त्यांच्या सल्ल्यानुसार. 

सिंगापूर मध्ये आल्यावर ते सर्व बंद झाले. आता माझ्याकडे  फक्तं आणि फक्तं घराची जबाबदारी होती. त्यामुळे दिवसातला बराच मोठा काळ मला मोकळा मिळू लागला होता. हा अनुभव माझ्यासाठी अगदी नवाच होता. 

 

इथे खूप निवांतपणा आहे. इथली सार्वजनिक वाहतूक व्यवस्था चांगली आहे. बसेस, ट्रेन्स वेळेवर येतात, त्यांचे थांबे देखील सोयीस्कर ठिकाणी आहेत. इतक्या उत्तम दर्जाची सुविधा, अगदी माफक दारात उपलब्ध आहे. इथे जवळ जवळ प्रत्येक रहिवासी क्षेत्रामध्ये एक तरी ग्रंथालय आहे. अनेक उत्तम पुस्ताकांचा संग्रह तिथे आहे.  तिथेच वाचनाची सुविधा आहे. लहान मुलांच्या पुस्तकांचा स्वतंत्र विभाग असतो. इथे मी बराच वेळ घालवीत असे. नवीन घरासाठी काही खरेदी करायची असे. त्यामुळेही वेळ चांगला जात असे. पण शांत आणि स्वस्थ राहणे माझ्या प्रकृतीला मानवत नाही. मग काही काळाने वेगवेगळ्या पाककृती शोधून, वाचून, ऐकून, माझे स्वयंपाक घरातले प्रयोग सुरु झाले. माझा मुलगा आणि त्याचा बाबा तक्रार न करता, निमूटपणे ते सहन करीत असत ... बिच्चारे ! मग लक्षात आले मी केलेले पदार्थ अगदीच वाईट होत नाहीयेत, चांगले जमतायत .. चव वगैरे ठीक असते. 

इथले 'फूड कल्चर' सवयीचे होण्यासाठी काही काळ जावा लागला होता. इथे शाकाहारी पदार्थ मोजकेच मिळतात, आणि ते देखील जास्त करून दक्षिण भारतीय. तसेच घरी काही वेगळे हवे आहे, सणावाराला विशेष पदार्थ हवा आहे, तर पुण्यासारखी सोय नव्हती, --की पटकन कोपऱ्यावर जाऊन काही घेऊन आले. इथे 'स्वतः मेल्याशिवाय स्वर्ग दिसत नाही' अशी स्थिती. त्यामुळे कधी नव्हे तो माझा बराच वेळ स्वयंपाकघरात जाऊ लागला. मुलगा आणि त्याचा बाबा  रोज जेवणाचा डबा घेऊन जात. त्यामुळे सकाळी पाच वाजल्यापासून माझे काम सुरु होई. 

इथले घर देखील बरेच मोठे होते. आणि त्या वेळी माझ्यात स्वच्छतेचा किडा जरा जास्तच होता. इथे मोलकरीण मिळणे तितकेसे सोपे नाही, त्या साठी इथे नियम आणि कायदे आहेत. एका मेड एजन्सीला विचारले तर कळले त्यांच्याकडे २४ तास घरी राहतील अशाच मेडस आहेत. एके ठिकाणी सांगितले,  कि कमीतकमी चार तासाचे काम असले पाहिजे. काम जर कमी असेल, तरी पैसे चार तासांचे द्यावे लागतील. त्यातही त्यांच्या अटी असत.  

शेवटी कंटाळून मीच सारे काम करायचे ठरवले. नकोच ती कटकट. त्यामुळे साफसफाईमध्ये माझा पुष्कळ वेळ जाई.  कधी कारणपरत्वे मी मेड बोलावते. काही खरोखरीच चांगल्या आणि प्रामाणिकपणे  काम करणाऱ्या देखील असतात.

जून महिना होता. मुलाच्या शाळेला सुट्टी होती, आणि मला कुठल्याही प्रवासाची तयारी करायची नव्हती. मुलगा घरी कंटाळून जात असे. इथे त्याच्या वयाची मुलेही नव्हती. पुण्यात असताना तो जी कार्टून्स बघत असे, ती  इथल्या चॅनलवर दिसत नसत. मग तो सारखा म्हणे, आपण पुण्याला परत जाऊ या. त्याला कुठेतरी गुंतवणे जरुरीचे होते.  म्हणून मग प्राणी संग्रहालय, बर्ड पार्क, सायन्स सेंटर,  ऑर्किड गार्डन   इत्यादी स्थळांचे परत एकदा दर्शन घेतले. इथल्या    ग्रंथालयामध्ये  मी जात असे. माझ्याप्रमाणेच, माझा मुलगा देखील त्या पुस्तकांच्या जगात रमत असे. 

जुलै महिन्यात  शाळा सुरु झाली. इथल्या काही समवयस्क मुलांबरोबर त्याची ओळख झाली होती. आता तो थोडा स्थिरावला, पुण्याला जाण्याचा धोशा बंद झाला. त्याची शाळा, अभ्यास, खेळ इत्यादी नियमित दिनक्रम सुरु  झाला आणि तो सिंगापूर मध्ये चांगला रुळला. बघता बघता त्याने सिंगापूरची इंग्लिश (सिंग्लिश)  आत्मसात केली. सिंगापूरचे राष्ट्रगीत  त्याला तोंडपाठ झाले होते. इथल्या लोकांबरोबर सिंग्लिश मध्ये संवाद कसा साधायचा, या बद्दलचे मौलिक ज्ञान मला वेळोवेळी त्याच्याकडूनच मिळत असे. चॉपस्टिक्स चा वापर करायला तो शिकला होता. एकंदरीत  सिंगापूरमध्ये राहणे त्याला आता चांगलेच मानवले होते. 

(क्रमश:) 

***