जावे त्यांच्या वंशा ...

 जेथे जातो तेथे - तू माझा सांगाती 

असे संत तुकाराम महाराजांनी लिहिले आहे. तुकाराम महाराज  संत होते. त्यांना परमेश्वराच्या अस्तित्वाची नेहमी अनुभूती असणार, म्हणूनच त्यांनी हे लिहिले आहे. परमेश्वरावर त्यांचा असणारा प्रगाढ विश्वास यातून प्रकट होतो. तुकाराम महाराज म्हणतात, मी जिथे, ज्या परिस्थितीत असेन, तिथे ईश्वर माझा पाठीराखा असतोच. त्यामुळे संकटाची भीती बाळगण्याचे काही कारणच नाही. कारण संकटातून सुटका करून घेण्याचा मार्ग दाखविणारा माझ्या सोबतच तर असतो. 

मी काही संत नाही. परमेश्वर अस्तित्वात आहे किंवा नाही हे मला माहिती नाही. एका हिंदू, ब्राम्हण कुटुंबात माझे आयुष्य व्यतीत झाले आहे आणि तेच संस्कार मला मिळालेले आहेत. त्यामुळे मी परमेश्वराच्या अस्तित्वाबद्दल कधीच शंका घेऊ शकत नाही. पण परमेश्वर खरोखरीच सहाय्य करेल का? हे मात्र मला माहिती नाही. या क्षणी मला सगळ्यात जास्त त्याच्याच सहाय्याची गरज भासते आहे.

माझी, माझ्या घरातली परिस्थिती अत्यंत चिंताजनक म्हणावी अशीच आहे सध्या. यापुढील भविष्य कसे असेल माहिती नाही. ते "अच्छे दिन" की काहीतरी म्हणतात ते माझ्यातरी दृष्टिपथात अजून आलेले नाहीत.

मी आजवर सतत माझ्याच अडचणी सांगते आहे. यावेळी मी जरा जास्त दिवस पुण्यात आहे आणि त्यामुळे माझ्या लक्षात आले आहे की माझ्यापेक्षा माझ्या आई,वडील आणि दोन्ही भावांची परिस्थिती बिकट आहे... आर्थिक विवंचनेमुळे नाही तर सामाजिक दडपशाहीमुळे. अर्थात हा माझा समज आहे... मला तसे काही कुणी सांगत नाही. पण मी बघते आहे. माझ्या आई वडिलांना अनेक अडचणी आहेत. माझी आई (वय वर्षे ७६) आणि वडील (वय वर्षे ८६) हे प्रकृतीच्या असंख्य समस्यांनी गांजलेले आहे. त्यात त्यांना काही प्रमाणात सामाजिक त्रासाचाही सामना करावा लागत असावा. ते तसे काही सांगत नाहीत, परंतु मी ते बघते आहे आणि मला तसे वाटते आहे.

मला वाटते माझ्या मागे लागलेल्या त्रासदायक बाया त्यांनापण छळत असतील का?  माहिती नाही. (त्या कुणाचे हुकूम मानतात कोण जाणे?) पण त्यांची (माझ्या आई वडिलांची) परिस्थिती चांगली नाही हे नक्कीच.

मला कुणा सज्जन, सद्ह्रुदयी व्यक्तीच्या मदतीची आवश्यकता आहे. मी पुण्यात रहात नाही आणि परदेशात असल्याने वरचेवर येऊ शकतं नाही. माझा थोरला भाऊ त्याच्या व्यवसायात व्यस्त असतो. 

कुणाला वाटेल मला सतत तक्रारी करण्याची सवय आहे. मलापण आश्चर्य वाटते की माझ्यात इतका बदल कसा झाला असेल?  पूर्वी मला म्हणायचे, तू बोलत का नाहीस? सांगत का नाहीस? गप्प का राहतेस? पण माझा तोच स्वभाव होता. मला माझ्या अडचणी इतरांना सांगाव्या असे वाटायचे नाही तेव्हा. आणि आता अगदी उलट झाले आहे. मलाही जाणवते माझ्यात असा नकोसा बदल झालेला आहे. 

गेल्या  २५ वर्षात मी इतके काही सहन केले आहे (खरंच) की मला कुणाच्या बोलण्याची, वागण्याची कणभरही पर्वा वाटत नाही. कारण हे लक्षात आले आहे की कसेही, काहीही वागले तरी हा जो समाज आहे तो वाईटच बोलणार आणि वागणार. कारण इथल्या काही प्रतिष्ठित आणि प्रभावशाली व्यक्तींच्या नावडत्या व्यक्तींच्या यादीत माझे नाव समाविष्ट केले गेले आहे. मला समाजसेवेचे, सामाजिक जाणिवेचे वगैरे उपदेश करणाऱ्याना माझ्या वैयक्तिक आयुष्यातल्या अडीअडचणी बद्दल तीळमात्रही सहानुभूती नाही. माझ्याकडून त्यांना पाहिजे ते ओरबाडून घेणारे खरे तर इतके स्वार्थी आहेत की त्यापैकी कुणीही माझ्या आई वडिलांना, माझ्या कुटुंबीयांना मदत करायला  तयार नाही. काही महान उपदेशक मला सेवेला लावण्यात इतके गर्क आहेत, की त्यांना हे जाणवत नाही की माझे कुटुंब या समाजाचाच एक भाग आहे, पण त्यांना मदत करण्याची बुद्धी काही या महान सेवाधर्मीना होत नाही. माझे कुटुंबीय असहाय्य असताना, ते मला इतर गरीब गरजूंना मदत करण्याची सक्ती करतात. माझी मन:स्थिती, परिस्थिती त्यांना समजणे अशक्यच आहे, कारण म्हणतात ना "जावे त्यांच्या वंशा तेव्हा कळे".

आजवर असंख्य प्रसंग आले, पण इतकी वाईट माणसे बघितली नाहीत मी. आत्ता पाहते आहे.. सगळीकडे स्वार्थाचा बाजार मांडलेला दिसतो. स्वतः ला  वस्तू सारखे विकायला बसलेले अनेक महासज्जन घडोघडी दिसतायत. माझ्यासारख्या नागरिकांच्या दुःखाची  कुणाला जाणीव नाही. त्यांचा स्वार्थ साधला जावा (म्हणजे त्यांची प्रसिद्धी व्हावी) याकरता अनेक महानागरिक धडपडताना बघते आहे. काही करून माझाच चेहरा बघ .. मलाच महान म्हण असे म्हणणारे काही वृद्ध दिसतात .. खरं सांगायचे तर त्यांची कीव वाटते आणि उबग येतो. त्यांचे आयुष्य वायाच गेले समजायचे का? त्यांना त्यांच्याच कर्तृत्वावर इतका अविश्वास की एखाद्याच्या किंवा एखादीच्या नकाराने इतके चवताळून उठावे? पैशाचा महापूर असूनही त्यांना इतके असुरक्षित का वाटावे? आयुष्याच्या शेवटच्या टप्प्यावर देखील समाधान नाहीच? जे मिळाले, समाजाने दिले त्याबद्दल कृतज्ञता नाही? उलट पैसा, प्रतिष्ठा आणि सामाजिक नातेसंबंध वापरून, असहाय्य, एकाकी आणि निर्धन व्यक्तींच्या मागे लागून त्यांचे आयुष्य खराब करून टाकतात? काय म्हणावे अशा लोकांना? क्रूर? अडाणी?  लालची? 

खरे तर अशा व्यक्तींचे वर्णन करणारे शब्द मला आठवत नाहीत. भारतीय समाजाची नीतिमत्ता इतकी खालावली आहे की पैशाच्या बळावर एका स्त्रीचे आयुष्य त्रासदायक करणाऱ्याला केवळ समाजातच नाही तर सरकार दरबारी सुद्धा मानाचे स्थान मिळते. त्याच्याकडून मिळणाऱ्या पैशावर डोळा ठेवून त्याच्या निर्बुद्ध गैरवर्तनाकडे डोळेझाक केली जाते. त्यांचे आप्तस्वकीय देखील त्याच्या असल्या आचरट कुकर्मांकडे दुर्लक्ष करतात. जाहीरपणे मोठ्या मोठ्या बाता मारणाऱ्या स्त्रिया, त्यांच्या पतीपरमेश्वराच्या दुष्कृत्याला मोठ्या मनाने क्षमा करून टाकतात. काय म्हणावे या कर्माला? 

परित्राणाय साथूनाम् विनाशायच दुष्कृताम्

धर्म संस्थापनार्थाय संभवामी युगे युगे ।।

असे भगवान श्रीकृष्ण म्हणाले होते  ... असेच काही घडावे अशी प्रार्थना करते.

***