जावे त्यांच्या वंशा ...

 जेथे जातो तेथे - तू माझा सांगाती 

असे संत तुकाराम महाराजांनी लिहिले आहे. तुकाराम महाराज  संत होते. त्यांना परमेश्वराच्या अस्तित्वाची नेहमी अनुभूती असणार, म्हणूनच त्यांनी हे लिहिले आहे. परमेश्वरावर त्यांचा असणारा प्रगाढ विश्वास यातून प्रकट होतो. तुकाराम महाराज म्हणतात, मी जिथे, ज्या परिस्थितीत असेन, तिथे ईश्वर माझा पाठीराखा असतोच. त्यामुळे संकटाची भीती बाळगण्याचे काही कारणच नाही. कारण संकटातून सुटका करून घेण्याचा मार्ग दाखविणारा माझ्या सोबतच तर असतो. 

मी काही संत नाही. परमेश्वर अस्तित्वात आहे किंवा नाही हे मला माहिती नाही. एका हिंदू, ब्राम्हण कुटुंबात माझे आयुष्य व्यतीत झाले आहे आणि तेच संस्कार मला मिळालेले आहेत. त्यामुळे मी परमेश्वराच्या अस्तित्वाबद्दल कधीच शंका घेऊ शकत नाही. पण परमेश्वर खरोखरीच सहाय्य करेल का? हे मात्र मला माहिती नाही. या क्षणी मला सगळ्यात जास्त त्याच्याच सहाय्याची गरज भासते आहे.

माझी, माझ्या घरातली परिस्थिती अत्यंत चिंताजनक म्हणावी अशीच आहे सध्या. यापुढील भविष्य कसे असेल माहिती नाही. ते "अच्छे दिन" की काहीतरी म्हणतात ते माझ्यातरी दृष्टिपथात अजून आलेले नाहीत.

मी आजवर सतत माझ्याच अडचणी सांगते आहे. यावेळी मी जरा जास्त दिवस पुण्यात आहे आणि त्यामुळे माझ्या लक्षात आले आहे की माझ्यापेक्षा माझ्या आई,वडील आणि दोन्ही भावांची परिस्थिती बिकट आहे... आर्थिक विवंचनेमुळे नाही तर सामाजिक दडपशाहीमुळे. अर्थात हा माझा समज आहे... मला तसे काही कुणी सांगत नाही. पण मी बघते आहे. माझ्या आई वडिलांना अनेक अडचणी आहेत. माझी आई (वय वर्षे ७६) आणि वडील (वय वर्षे ८६) हे प्रकृतीच्या असंख्य समस्यांनी गांजलेले आहे. त्यात त्यांना काही प्रमाणात सामाजिक त्रासाचाही सामना करावा लागत असावा. ते तसे काही सांगत नाहीत, परंतु मी ते बघते आहे आणि मला तसे वाटते आहे.

मला वाटते माझ्या मागे लागलेल्या त्रासदायक बाया त्यांनापण छळत असतील का?  माहिती नाही. (त्या कुणाचे हुकूम मानतात कोण जाणे?) पण त्यांची (माझ्या आई वडिलांची) परिस्थिती चांगली नाही हे नक्कीच.

मला कुणा सज्जन, सद्ह्रुदयी व्यक्तीच्या मदतीची आवश्यकता आहे. मी पुण्यात रहात नाही आणि परदेशात असल्याने वरचेवर येऊ शकतं नाही. माझा थोरला भाऊ त्याच्या व्यवसायात व्यस्त असतो. 

कुणाला वाटेल मला सतत तक्रारी करण्याची सवय आहे. मलापण आश्चर्य वाटते की माझ्यात इतका बदल कसा झाला असेल?  पूर्वी मला म्हणायचे, तू बोलत का नाहीस? सांगत का नाहीस? गप्प का राहतेस? पण माझा तोच स्वभाव होता. मला माझ्या अडचणी इतरांना सांगाव्या असे वाटायचे नाही तेव्हा. आणि आता अगदी उलट झाले आहे. मलाही जाणवते माझ्यात असा नकोसा बदल झालेला आहे. 

गेल्या  २५ वर्षात मी इतके काही सहन केले आहे (खरंच) की मला कुणाच्या बोलण्याची, वागण्याची कणभरही पर्वा वाटत नाही. कारण हे लक्षात आले आहे की कसेही, काहीही वागले तरी हा जो समाज आहे तो वाईटच बोलणार आणि वागणार. कारण इथल्या काही प्रतिष्ठित आणि प्रभावशाली व्यक्तींच्या नावडत्या व्यक्तींच्या यादीत माझे नाव समाविष्ट केले गेले आहे. मला समाजसेवेचे, सामाजिक जाणिवेचे वगैरे उपदेश करणाऱ्याना माझ्या वैयक्तिक आयुष्यातल्या अडीअडचणी बद्दल तीळमात्रही सहानुभूती नाही. माझ्याकडून त्यांना पाहिजे ते ओरबाडून घेणारे खरे तर इतके स्वार्थी आहेत की त्यापैकी कुणीही माझ्या आई वडिलांना, माझ्या कुटुंबीयांना मदत करायला  तयार नाही. काही महान उपदेशक मला सेवेला लावण्यात इतके गर्क आहेत, की त्यांना हे जाणवत नाही की माझे कुटुंब या समाजाचाच एक भाग आहे, पण त्यांना मदत करण्याची बुद्धी काही या महान सेवाधर्मीना होत नाही. माझे कुटुंबीय असहाय्य असताना, ते मला इतर गरीब गरजूंना मदत करण्याची सक्ती करतात. माझी मन:स्थिती, परिस्थिती त्यांना समजणे अशक्यच आहे, कारण म्हणतात ना "जावे त्यांच्या वंशा तेव्हा कळे".

आजवर असंख्य प्रसंग आले, पण इतकी वाईट माणसे बघितली नाहीत मी. आत्ता पाहते आहे.. सगळीकडे स्वार्थाचा बाजार मांडलेला दिसतो. स्वतः ला  वस्तू सारखे विकायला बसलेले अनेक महासज्जन घडोघडी दिसतायत. माझ्यासारख्या नागरिकांच्या दुःखाची  कुणाला जाणीव नाही. त्यांचा स्वार्थ साधला जावा (म्हणजे त्यांची प्रसिद्धी व्हावी) याकरता अनेक महानागरिक धडपडताना बघते आहे. काही करून माझाच चेहरा बघ .. मलाच महान म्हण असे म्हणणारे काही वृद्ध दिसतात .. खरं सांगायचे तर त्यांची कीव वाटते आणि उबग येतो. त्यांचे आयुष्य वायाच गेले समजायचे का? त्यांना त्यांच्याच कर्तृत्वावर इतका अविश्वास की एखाद्याच्या किंवा एखादीच्या नकाराने इतके चवताळून उठावे? पैशाचा महापूर असूनही त्यांना इतके असुरक्षित का वाटावे? आयुष्याच्या शेवटच्या टप्प्यावर देखील समाधान नाहीच? जे मिळाले, समाजाने दिले त्याबद्दल कृतज्ञता नाही? उलट पैसा, प्रतिष्ठा आणि सामाजिक नातेसंबंध वापरून, असहाय्य, एकाकी आणि निर्धन व्यक्तींच्या मागे लागून त्यांचे आयुष्य खराब करून टाकतात? काय म्हणावे अशा लोकांना? क्रूर? अडाणी?  लालची? 

खरे तर अशा व्यक्तींचे वर्णन करणारे शब्द मला आठवत नाहीत. भारतीय समाजाची नीतिमत्ता इतकी खालावली आहे की पैशाच्या बळावर एका स्त्रीचे आयुष्य त्रासदायक करणाऱ्याला केवळ समाजातच नाही तर सरकार दरबारी सुद्धा मानाचे स्थान मिळते. त्याच्याकडून मिळणाऱ्या पैशावर डोळा ठेवून त्याच्या निर्बुद्ध गैरवर्तनाकडे डोळेझाक केली जाते. त्यांचे आप्तस्वकीय देखील त्याच्या असल्या आचरट कुकर्मांकडे दुर्लक्ष करतात. जाहीरपणे मोठ्या मोठ्या बाता मारणाऱ्या स्त्रिया, त्यांच्या पतीपरमेश्वराच्या दुष्कृत्याला मोठ्या मनाने क्षमा करून टाकतात. काय म्हणावे या कर्माला? 

परित्राणाय साथूनाम् विनाशायच दुष्कृताम्

धर्म संस्थापनार्थाय संभवामी युगे युगे ।।

असे भगवान श्रीकृष्ण म्हणाले होते  ... असेच काही घडावे अशी प्रार्थना करते.

***

बाई गं.ऽऽऽ बाई गं!

स्त्री जन्मा ही तुझी कहाणी

हृदयी अमृत नयनी पाणी ...

वगैरे काव्ये सर्वांना ऐकून चांगलीच ओळखीची झालेली आहेत. स्त्री बद्दल जाहीरपणे बोलताना मायमराठीचे सर्व अलंकार झगमगत  असतात. स्त्रियांना अनेक सुंदर विशेषणे बहाल केली जातात. वत्सल्यमूर्ती, करुणामयी, माऊली, मूर्तिमंत सात्विकता आणिक काय अन् काय. स्त्री बद्दल बोलताना असेच बोलायची पद्धत आहे. परंतु प्रत्यक्ष परिस्थितीत हे असले उदात्त, पवित्र, सुंदर वगैरे काहीही नसते बरं का. डोळे उघडून नीट पाहिले आणि कान देऊन नीट ऐकले की कळते स्त्री जातीचे केले जाणारे उदात्तीकरण पोकळ आहे.

स्त्री म्हणजे कुणी देवी, देवता नाही हे मान्य केले की बरेचसे प्रश्न निकाली निघतील. आदर्श स्त्री कशी असावी या बद्दल काही पूर्वापार चालत आलेल्या कल्पना आहेत. संस्कृती, परंपरांच्या नावाने त्या जोपासल्या जातात. कितीही आधुनिक, उच्चशिक्षित वगैरे असलेल्या घरांमध्ये देखील स्त्रीविषयक काही प्रतिमा जपलेल्या असतात. "माझी आज्जी फार सोशिक, माझ्या आईने खूप कष्ट केले, माझ्या पत्नीने तिच्या इच्छा बाजूला ठेवून घराला महत्त्व दिले..." इत्यादी वाक्ये हरघडी ऐकवली जातात. स्त्रियांच्या त्यागाच्या कथा सांगितल्या जातात आणि हे ऐकणाऱ्या पुढच्या पिढीतील स्त्रियांनी तोच कित्ता गिरवला पाहिजे अशी अपेक्षा बाळगली जाते. अशा अपेक्षांची पूर्ती करणारी स्त्री आदर्श असते आणि तसे न करणारी स्त्री ही स्त्री जातीला कलंक समजली जाते. आणि अशा अपेक्षा करणारे फक्त पुरुष नसतात तर स्त्रियाही तीच समजूत बाळगून असतात. किंबहुना स्त्रिया या बाबतीत जरा जास्तच कट्टर असतात.

स्त्री ही स्त्रीची शत्रू आहे हे त्रिवार सत्य आहे. स्त्रिया या जास्त छळवादी असतात. आता जमाना बदललाय, आधुनिक साधने उपलब्ध आहेत, स्त्रियांना घराबाहेर जाणे आता तितकेसे अवघड राहिले नाही. कुणाला वाटेल झालीय की प्रगती..  स्त्रिया आता नवीन फॅशन चे पोषाख करतात, मोबाईल फोन, कंप्युटर वापरतात, वाहने चालवतात... पंचवीस वर्षांपूर्वी असे काहीच नव्हते. बदल झालाय पण काही अपवाद वगळता फक्त वरवरचा, पोषाखी. स्त्रियांची मानसिकता अजून तीच आहे. कुटुंबप्रमुख पुरुषच असणार, नोकरी करणाऱ्या स्त्रीने तिची कमाई पतिदेवांच्या हाती सुपूर्द करणे अपेक्षित असते. आणि  बहुसंख्य स्त्रियांना यात काही गैर आहे असे वाटत नाही. स्त्रीने स्वत: साठी काही कारणे हे तितकेसे बरे समजले जात नाही. स्त्रियाच या बाबतीत अग्रेसर असतात "काय तरी बाई हिचे वागणे? शोभते का?" अशी कुजबूज ऐकू येते. "स्त्री ही क्षणाची पत्नी आणि अनंत काळाची माता असते." वगैरे फडतूस वाक्ये उगाळली जातात. खरे तर स्त्रीचे आयुष्य हे तिचे नसतेच मुळी, त्यात अनेक वाटेकरी असतात. 

असे असले तरी अनेक स्त्रिया आदर्श वर्तन करण्यात मग्न असतात. त्यांना घरातले आणि आजूबाजूचे लोक प्रोत्साहन देत असतात. अशा कौतुकाची नशा चढते की काय कोण जाणे? पण त्या स्त्रिया पण आदर्श वागणूक नसलेल्या स्त्रियांची निंदा नालस्ती करतात. आणि कुणाची अशी निंदानालस्ती करणे, ते देखील त्या व्यक्तीच्या अनुपस्थितीत, हे आदर्श वर्तन नाही हे त्यांच्या लक्षातच येत नाही. स्त्रिया आता (म्हणे) स्वतंत्र आहेत. त्यांचे वेगवेगळे गट असतात, संघटना असतात . हे चांगलेच आहे. "एकी हेच बळ" हे खरे आहे. ज्यांना खरोखर चांगले काम करायचे आहे अशा काही संघटना आहेत पण काही वेळा अशा संघटित स्त्रिया फार धोकादायक होतात... हा माझा अनुभव आहे.

संघटनेतील स्त्री ही कायम पीडित आणि बिच्चारी असते. तिच्या तक्रारी या खऱ्या असतात. लबाडी, खोटेपणा, कांगावखोरपणा इत्यादी अवगुणा पासून अशा स्त्रिया दूर असतात कारण त्या संघटनेच्या सदस्या असतात. संघटनेतील स्त्री ज्यांच्याबद्दल तक्रार करेल त्यांच्या पाठीमागे सर्व संघटना हात धुवून लागते (मी हे सरसकट सगळ्यांबद्दल लिहीत नाहीये, काही आदरणीय अपवाद आहेत, हे त्यांना लागू होत नाही). खरे खोटे तपासण्याची तसदीदेखील त्या घेत नाहीत हे विशेष.

मी अनेक वर्षांपासून अशा स्त्रियांच्या त्रासाने वैतागलेली आहे. या स्त्रिया त्यांना कष्टकरी, कुशल कामगार, कलाकार वगैरे म्हणवतात. त्या गरीब आणि गरजू असतात. सगळ्यात महत्वाचे म्हणजे त्यांच्या पाठीमागे कुणी संघटना अथवा समाजसेवक किंवा कुणीतरी समाजात बऱ्यापैकी प्रभाव असलेल्या व्यक्ती असतात. माझ्या मागे लागलेल्या स्त्रियांनी गेली काही वर्षे माझे आयुष्य बरबाद केले आहे. माझे घर, घरातील माणसे यांच्यावर त्या जबरदस्ती करतात. त्यांना हवे तेच मी करावे म्हणून मला त्रास देतात. माझ्या कपड्यांपासून दागिने, भांडी, चादरी, घरातील फर्निचर यावर मनसोक्त हात साफ करतात. त्यांच्या जोडीला काही शिंपी, न्हावी, मेकअप करणारे इत्यादींनी धुमाकूळ घातला आहे. खरे तर या सगळ्यांवर बहिष्कार घालायला पाहिजे. कारण त्यांच्या कल्पना अत्यंत विचित्र काहीशा विकृत आहेत.  त्या ओंगळ कल्पनांचे  माझ्यावर प्रयोग करतात. गेली काही वर्षे माझ्याकडे वापरायला नीटसे कपडे नाहीत आणि याचे कारण माझ्याकडे पुरेसे पैसे नाहीत हे नाहीये. मी आणलेला प्रत्येक कपडा (अगदी अंतरवस्त्रा पासून सर्व) या तथाकथित शिंप्याच्या भक्षस्थानी पडलेला आहे. दुसऱ्याची वस्तू, कपडे हे लोक बिनदिक्कत परवानगी न घेता वापरतात. माझ्या सर्व चांगल्या दर्जाच्या वस्तूंची विल्हेवाट लावली आहे. पण तरी तक्रार करण्याची मला परवानगी नाही. लगेच माझ्यासमोर गरजूंना मदत करणे किती उदात्त आहे, आणि असे न करणारी तू किती स्वार्थी आहेस? इत्यादी राग आळवले जातात. असे करणारी पोर पोरी आचरट आहेत आणि त्यांच्या आईवडिलांची कमाल वाटते. त्यांनी निर्माण केलेली प्रजा दुसऱ्यांच्या घराचे वाटोळे करते आणि हे मायबाप त्याचे कौतुक करतात? म्हणजे निर्लज्ज नक्की कुणाला म्हणावे? हे करणाऱ्या आणि करवणाऱ्या समाजसेवक, कौशल्य विकासकांची घरे मात्र सुरक्षित आहेत. माझ्या कुठल्याही वस्तूवर, कपड्यावर माझा हक्क चालत नाही. अनेक बेशरम मंडळी बिनदिक्कत त्याचे वाटोळे करतात. अनेक स्त्रिया, (स्वतः ला उगीचच कलाकार, कुशल वगैरे समजणारी) बेअक्कल पोर पोरी आणि रिटायरमेंट नंतर फावल्या वेळात जमले तर (इतरांना) सुधारण्याचा ठेका घेतलेली काही ज्येष्ठ मंडळीं यांनी माझे जिणे त्रासाचे केलेले आहे. या संघटित समुदायाच्या दहशतीखाली गेली काही वर्षे मी जगते आहे. त्यांनी त्यांच्या करामतींनी मला मनस्ताप तर अतोनात दिला आहे आणि माझ्या आरोग्याला धोका उत्पन्न केला आहे. माझे काही बरे वाईट झाले तर या सर्वांना दोषी समजून शिक्षा द्यायला पाहिजे. यातील काही सदस्य माझे घर दिवस रात्र कुरतडतायत.. बिनदिक्कत . त्यांना विरोध करण्याची हिम्मत कुणाकडेही नाही.  माझे घर म्हणजे त्यांचे हक्काचे ठिकाण झाले आहे. वाट्टेल त्या वस्तू ते उचलून नेतात पण तरीही ते चोर नाहीत. ते फक्त गरजवंत आहेत. 

कलेच्या नावाखाली नुसता हैदोस चालू आहे. नुकत्याच मी काही चादरी विकत घेतल्या तर या दुष्टानी त्यावर स्वत:च्या  कलेचे(?) बटबटीत आणि हिडीस प्रयोग करून त्याची विल्हेवाट लावली आहे. त्यांना कुणीतरी सांगणे गरजेचे आहे की रंगांचे खराट्या सारखे फरकाटे ओढणे याला कला म्हणत नाहीत. कापडावर रिकामी जागा दिसली की यांचे हात वळवळू लागतात. मिळेल त्या रंगाने सुचेल, जमेल तो आकार ते चितारतात. काही चादरी आणि कपडे तर इतके ओंगळ केले होते जे वापरणे अशक्य होते. या लोकांना काही सुबक, सुंदर निर्माण करता येत नाही पण असलेल्या चांगल्या वस्तूंचे विद्रुपीकरण मात्र जमते. मी नुकतेच एक कापड विकत घेतले त्यावर या मंडळींनी पांढऱ्या  रंगाचे हिडीस आकार चितारले आहेत आणि मोठ्ठाली फुले काढून त्यावर विकृत लाल रंगांचे ठिपके दिले आहेत. माझे झालेले नुकसान कोण भरून देणार? आर्थिक नुकसान तर आहेच पण मला होत असलेल्या मनस्तापाचे काय? गेली कित्येक वर्षे माझे कौटुंबिक आयुष्य उध्वस्त केले आहे त्या नुकसानाची भरपाई त्यांना या जन्मी करणे शक्य नाही कारण त्यांची ती लायकीच नाही. दुसऱ्याची आंतरवस्त्रे आल्टर करून वापरणाऱ्यांकडून काय अपेक्षा करणार? 

मी जिथे जाईन तिथे या बाया माझ्या मागे येतात, येताजाता पाचकळ कॉमेंट्स करतात, मला पाहिजे त्या वस्तू मिळू देत नाहीत. त्यांची बरीच दहशत असावी कारण सगळे त्यांचे म्हणणे ऐकतात. या बायका, पुरुष, ज्येष्ठ चांगलेच रिकामटेकडे असावेत.  म्हणतात ना, "रिकामे मन म्हणजे सैतानाचा कारखाना" या मंडळींकडे पाहून त्यातील यथार्थता पटते.

या मंडळींचे आई वडील कसे असतील याचे कुतूहल वाटते. हे असे कसे संस्कार यांच्यावर केले गेले असावेत की ज्या योगे दहशत निर्माण करून दुसऱ्याचे घर आणि वस्तू फुकटात, सुखेनैव वापरण्यात त्यांना काहीही गैर वाटत नाही?

माझ्या घरी अनेक वर्षांपासून एक तांब्याची कळशी आहे. खरे तर ती माझ्या पतीच्या, (साताऱ्याच्या) आज्जीची  आहे. इ.स.१९९९ मध्ये आमचे एकत्र कुटुंब विभक्त होऊन मी वेगळ्या घरी रहाण्यास गेले. त्या वेळी मी ती कळशी माझ्याबरोबर नेली तर चालेल का ? असे विचारले. आणि माझ्या सासूबाईंनी ती मला दिली होती. छान सुबक आकाराची ती कळशी मला खूप आवडते. अधूनमधून चिंचेने घासून मी तिला लखलखीत ठेवीत असे. 

या वर्षी मी पुण्यात आले आणि काही दिवसांनी, दर आठवड्याला एक दिवस पाणी कपात होणार असे कळले. थोडेफार पाणी भरून ठेवावे म्हणून मी ती कळशी काढली आणि धक्काच बसला. त्याचा आकार बेढब केला आहे. तळाच्या बाजूने भोवऱ्या सारखा निमुळता केला आहे त्यामुळे ती जमिनीवर ठेवताच येत नाही. कळशीचे आधीच लहान असलेले तोंड अजून लहान करून त्याला जाड पितळेच्या दोन कड्या प्रमाणे केले आहे. कळशीचा वरचा भाग उभट त्रिकोणी केला आहे त्याला देखील पितळेचे कडे केलेले आहे. खूप गरम केल्याने पूर्ण कळशीचा रंग काळसर केलेला आहे. तांब्याचा लाल रंग नावालाही दिसत नाही. आणि त्यावर असलेली नक्षी नाहिशीच झालेली आहे. तेच मी आणलेल्या मातीच्या माठाचे पण केले आहे. वरचा भाग उभट आणि खालचा भाग भोवऱ्या सारखा. इतके दिवसात एकदाही मला गार पाणी मिळू शकले नाही कारण मी बाहेर गेले (माझी आई आजारी असल्याने मला रोजच तिच्याकडे जायला लागते आहे सध्या) की ही टुकार मंडळी काहीतरी बिनडोक प्रयोग करत असतात.

माझ्या एका चांगल्या सतरंजीची त्यांनी लावलेली विल्हेवाट मी बघते आहे. भरपूर लांब, रुंद आणि जाड अशी ती सतरंजी आहे. होती म्हणायला पाहिजे कारण तिची सगळी रयाच घालवली आहे या प्रयोगशील जनतेने. त्यातली सुते उपसून दोन्ही बाजूला येडपटासारख्या झिरमिळ्या केल्या आहेत. त्यांना तेव्हढेच जमते. साडी, ओढणी, चादरी, गालिचे, सतरंजी सगळीकडे तेच... त्यात आधी नसलेला पिवळसर गंजा सारखा रंग मिसळला आहे. आणि लांबी मध्ये दोन्ही बाजू कापून सतरंजी अरुंद केली आहे आणि जाड दोरखंडासारख्या दोन्ही बाजू शिवल्या आहेत. सतरंजी जमिनीवर सपाट न राहता दोन्ही बाजूने जाड आणि किंचित उचलल्यासारखी दिसते. येता जाता त्यात पाय अडखखळण्याची भीती वाटते. सतरंजी खूप जाड अगदी गालीच्यासारखी होती. त्यातली सुते उपसून पातळ केली आहे. आणि ती बरीच वापरली असावी, कारण त्यावर असंख्य डाग पण दिसतायत. 

 हे सगळे उपद्व्याप करणाऱ्यांना कुणी अडवू शकत नाही का? या पुण्यात सध्या जंगलराज चालू आहे का? माझे घर देखील सुरक्षित राहू शकत नाही?  या दादागिरी करणाऱ्या बाया ठरवणार का? की मी कपडे कसे वापरायचे? माझ्या घरातील चादरी उशा कशा असायला पाहिजेत. इतकेच काय मी खाण्या पिण्याच्या काय वस्तू आणते यावर देखील त्यांची नजर? मी आणलेल्यातले थोडे थोडे लांबवतात येताजाता? माझी चष्म्याची फ्रेम, माझे केस, मी कुठले क्रीम वापरायचे? सारे काही या टुकार, रिकामटेकड्या बाया ठरवणार? या बायांना त्यांच्या घरी कुणी विचारीत नसावे म्हणून माझ्या मागे ज्यात त्यात नाके खुपसत हिंडत असतात. कुठली आचरट संघटना आहे ही? आणि कुणाच्या आशीर्वादाने इतकी निर्ढावलेली आहे? गेली कित्येक वर्षे घरीदारी त्यांचा छळ मी सोसते आहे. पण एक खात्री आहे, आत्ता संख्येच्या जोरावर माझे आयुष्य नरक करणारे त्यांच्या पुढच्या, मागच्या पिढी सकट बरबाद होतील. तेव्हा त्यांच्या भुक्कड कलेची माझ्या घराला लागलेली कसर  नाहीशी होईल. पण तोवर मला कुणी मदत करेल असे काही वाटत नाही. मोठ्या मोठ्या गर्जना करून पोकळ बाता मारणारे, फक्त बोलाची कढी उकळून बोलाचाच भात शिजवणार.

***